دِعبِل خُزاعی (زاده ۱۴۸-درگذشته ۲۶۴ قمری) با نام کامل ابوعلی، دعبل بن علی بن رزین بن عثمان بن عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی کوفی، شاعر، ادیب و عالم شیعی که مدیحهسرا و ذاکر فضایل اهل بیت بود.
زندگی
از خاندان طاهر ذوالیمینین و ایرانی بود. در سال ۱۴۸ قمری در کوفه متولد شد و در بغداد سکونت گزید. در اوایل جوانی بود که به درخواست هارون الرشید خلیفه عباسی به دربار او برای شعر سرایی برای او رفت. پس از مدتی از دربار هارون الرشید خارج شد. از پس شروع به سرودن شعر در مدح اهل بیت نمود.
دعبل سه امام از امامان شیعیان: امام موسی بن جعفر، امام رضا و امام جواد را درک کرد. به دلیل شرایط سخت نتوانست نزد امام علی نقی برود ولی شهر سامرا را که امام در آن زندانی بود را سخت نکوهش کرد. زندگی دعبل تا زمان امام حسن عسکری ادامه داشت و او در مدح او نیز شعر سروده‌است.
دعبل عمری طولانی داشت چنانکه خود می‌گفت: «من پنجاه سال است که چوب خود را بر دوش میکشم تا شاید کسی مرا با آن بدار آویزد ولی کسی را نمی‌یابم که بدین کار دست زند». او در سال ۲۶۴ در طیب (شهری میان واسط
و اهواز) و به نقلی در شوش به سَمّ معتصم عباسی به قتل رسید.
شیخ طوسی و شیخ نجاشی او را از یاران امام رضا به شمار آورده و در کتب رجال خویش، وی را به ستودهاند. درباره او گفته‌اند، هنگامی که در طوس بر علی بن موسی رضا وارد شد، امام به او گفتند: «خوش آمدی ای دعبل، ای کسی که با دست و زبان خود یار و یاور مایی، خوش آمدی».
آثار
گفته‌اند دیوان او نزدیک سیصد ورقه بوده که صولی آنرا جمع‌آوری کرده‌است. دعبل ۴ کتاب تألیف کرده‌است:
* الواحده فی المثالب العرب و مناقبها، در این کتاب سیاست بنی‌امیه را نکوهش کرده
* طبقات الشعرا، از مهم‌ترین منابع ادبی می‌باشد شامل زندگی شاعران قبل از دعبل است.
* وصایا الملوک،
* دیوان شعر دعبل، شامل ده هزار بیت شعر از دعبل است.
قصیده مدارس آیات
قصیده‌ای قصیده «مدارس آیات» از دعبل، قصیده‌ای مشهور در مدح اهل بیت که گفته‌اند از بهترین نوع مرثیه‌هایی است که در این زمینه سروده شده‌است.
بخشی از قصیده «مدارس آيات»:
نبي الهدي صلي عليه ملكيه و بلغ عنا روحه التحفات
اخاخاتم الرسل المصفي من القذي و مفترس الابطال في الغمرات
افاطم لو خلت الحسين مجدلاً و قدمات عطشاناً بشط الفرات
و اذن للطمت الخد فاطم بعده و اجريدت دمع العين في الوجنات
* پ
یامبر اسلام پیغمبر هدایت است و خدا بر او درود فرستاد و دعا می‌کنم که خداوند درودهای ما را به روان پاک او برساند
* او (علی) برادر خاتم پیامبران که از تمام پلیدی‌ها مبری و دور و از بین برنده کافران و مشرکان است.
* ای فاطمه اگر حسین را در کربلا بر روی زمین می‌دیدی که در کنار رود فرات با لب تشنه جان سپرده‌است…
* آنگاه از شدت حزن و اندوه دست به صورت می‌زدی و اشک چشم بر گونه‌های خود جاری می‌کردی.
http://www.deabel.ir
