آشنایی با مکی و مدنی سوره های قرآن

از جالب‏ترین مباحث‏ شناخت قرآن، شناخت آیات و سوره‏ هاى مکى و مد
نى است. و نیز شناخت آیاتى که در مکه درباره اهل مدینه نازل شده و در مدینه، درباره اهل مکه. یا آیاتى که در جحفه، بیت المقدس، طائف، حدیبیه و… نازل شده، یا شناخت آیه‏ هاى مدنى در سوره‏هاى مکى، یا آیات مکى و سوره‏ هاى مدنى.

سوره ‏ها و آیه‏ هاى مکى، به آنهایى گفته مى‏شود که قبل از هجرت، نازل شده باشد و سوره‏هاى مدنى به سوره‏ هایى که بعد از هجرت، نازل شده، اگرچه در مکه باشد.

بعضى از علماء هم، ملاک مکى یا مدنى بودن آیات و سوره‏ها را، نزول آنها در مکه یا مدینه (و اطراف هر یک) دانسته‏اند. نه قبل از هجرت و بعد از هجرت.

نزول اغلب سوره ‏هاى کوتاه قرآن، دفعى و در یک نوبت و یکپارچه بوده است و همچنین بعضى از سوره‏ هاى متوسط قرآن. حدود پنجاه و سه سوره از سوره ‏هاى قرآن به اینصورت فرود آمده است.

ولى بیشتر سوره‏ هاى بزرگ، در چند نوبت و به مناسبت‏هاى گوناگون نازل شده و بعدا مجموعه آنها بصورت یک سوره درآمده است، که گاهى فاصله زمانى آیات نازله که در یک سوره آمده، به چند سال هم می ‏رسد. در بعضى موارد، در وسط آیات مدنى، آیه ‏هاى مکى گنجانده شده است.

در مورد ترتیب سوره ‏ها به شکل کنونى در کل قرآن بسیارى آن را به دستور پیامبر(ص) مى‏دانند، و برخى این ترتیب را بر اساس نظر صحابه. همچنانکه گفته شد، در اعتبار مکى یا مدنى بودن، بعضى‏ ها «زمان‏» را
ملاک قرار داده‏اند و بعضى ‏ها «مکان‏» را.

در هر صورت، به یکى از دو راه مى‏توان مکى یا مدنى بودن آیه و سوره را معلوم کرد:

۱ – دلیل نقلى: استفاده از احادیث ائمه(ع).

۲ – دلیل مضمونى: دقت در محتوا و مضمون آیات و سوره ‏ها.

آیات و سوره‏ هاى «مکى‏» معمولا این ویژگى‏ها را دارد: (با توجه به مضمون آنها).

۱ – دعوت به اصول عقائد، خدا، قیامت، بهشت، و جهنم و…

۲ – دعوت به اخلاق متعالى (در قبال فساد اخلاق دوره جاهلى).

۳ – کوتاه بودن آیات و سوره‏ ها (با توجه به بعد ادبى و فصاحت و بلاغت بیشترى که در سوره‏ هاى کوچک است).

۴– کثرت سوگند، و سوره‏ هائى که با سوگند شروع مى‏شود.

۵– بحث و مجادله با مشرکین و ابطال نظریه آنان.

۶ – کثرت (یا ایها الناس…) و ندرت و کم بودن (یا ایها الذین آمنوا…) در اول آیات.& lt;o:p>

۷ – قصص انبیاء و امت‏ها و گروه هاى اجتماعى موافق و مخالف.

در مقابل، آیات مدنى، معمولا این خصوصیات را دارد:

۱ – طولانى بود
ن آیات و سوره ‏ها.

۲ – جدال با اهل کتاب (یهود و نصارى) و دعوت آنان به توحید اسلام.

۳ – دعوت به جهاد و مسائل مربوطه.

۴– بیان احکام و مقررات و قوانین اجتماعى مثل: نماز، روزه، زکات، خمس، حدود، قصاص، اهل ذمه، جزیه، احکام ارث و… قوانین دیگر.

مجددا یادآورى مى‏شود که این ملاکها، صورت غالب و اکثریت را بیان مى‏کند نه یک حکم کلى و غیر قابل استثناء را.

http://karballa.ir