اگر فردی چهار معیار از هفت معیار زیر را داشته باشد، مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید است؛ لیکن این معیارها نباید ناشی از اختلال روانی دیگر مانند اسکیزوفرنی یا اختلال خلقی باشد. همچنین نباید ناشی از تاثیر مستقیم یک اختلال طبی عمومی و مصرف مواد باشد.
این هفت معیار عبارتند از:
1) بدون دلیل کافی ظن می برد که دیگران از او سو‌ء استفاده می کنند یا فریبش می دهند.
2) بدون دلیل کافی وفاداری و قابلیت اعتماد دوستان و بستگان خود را مورد سوال قرار می دهد.
3) در اعتماد به دیگران مردد است، زیرا می ترسد از اطلاعات او بر علیه خودش استفاده شود.
4) در اشارات و اتفاقات خوش خیم، معانی تحقیرآمیز و تهدید کننده می بیند.
5) مدام کینه می ورزد، یعنی تحقیر و بی‌اعتنائی و اهانت را نمی بخشد.
6) فرد تصور می کند دیگران در حال حمله به رفتار و شخصیت وی هستند؛ در واقع شخصیت وی را زیر سوال می برند. این در حالی است که دیگران این مساله را درک نمی کنند و چه بسا که ممکن است چنین قصدی نیز نداشته باشند. وی ممکن است بر اساس این تصور غلط خود، حمله متقابل سریع داشته باشد و پاسخ پرخاشگرانه و خشمگینانه از خود نشان دهد.
7) سوءظن مکرر و بدون پایه و اساس نسبت به وفاداری همسر یا شریک جنسی اش دارد.
در سبب شناسی این اختلال دو علت کلی مطرح است: علل فیزیولوژیکی و علل روانی.
در علل فیزیولوژیکی سه علت اساسی ژنتیک، هورمون ها و پیک های عصبی مطرح می شوند. مهم ترین پیک های عصبی، دوپامین و سروتونین هستند که باعث کاهش نشخوارهای ذهنی می شوند و شاید این فرضیه مطرح باشد که چون افراد پارانوئید نشخوارهای ذهنی زیادی دارند، پس شاید این دو پیک عصبی در اعصاب آن ها کمتر از حالت طبیعی باشد.
در نظریه تربیتی، علت به وجود آمدن این اختلال، تربیت بیش کنترل شده و تحقیرکننده والدین و گاهی همراه با سو‌ء استفاده تنبیه می باشد.
دو علت عمده تنبیه شدن زیاد این کودکان توسط والدین عبارتند از:
1) به علت فاش کردن اسرار خانواده، والدین کودکان را تنبیه می کنند. این مساله باعث می شود که کودکان پس از آن، از بازگو کردن مطالب خود اجتناب کنند و خود نیز به افرادی پرخاشگر و عصبی و بیش کنترل کننده تبدیل شوند.
2) دلیل دوم تنبیه شدن این کودکان از جانب والدین، وابستگی آن ها به والدین است. در واقع والدین این کودکان می خواهند که استقلال را در فرزندانشان ایجاد کنند و مانع وابستگی کودک به خود شوند. لیکن روش نامناسب تنبیه و طرد کردن را انتخاب می کنند که باعث می‌شود کودکان آن ها افرادی سرد و دوری گزین شوند.
www.tebyan.net
