کلام نور:
اِنَّهُ لَقُرآنٌ کَريمٌ * فی کِتابٍ مَکنُونٍ *لا يَمَسُّهُ اِلّا المُطَهَّرُون *
که آن، قرآن ارجمندی است * که در کتاب محفوظی جای دارد * و جز پاکان نمی توانند به آن دست زنند (و دست یابند) *
سوره واقعه آیات 77 الی 79
مقدمه:
قرآن کلامی است پاک که در «صحیفه هایی پاک[1]» توسط «روحي پاک و مقدس[2]» از جانب «خداوند قدّوس»، بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است. بدون شک برای درک معانی والای این کتاب باید آداب و دستوراتی را رعایت نمود. از آن جمله، اينكه هنگام مسّ آیات این کتاب نورانی باید باطهارت و پاک بود چرا که بفرموده قرآن «جز پاکان آنرا مس نمی نمایند[3]» از این رو در این درس با پاره ای از احکامِ مسِّ قرآن آشنا می شویم.
احکام:
1) رساندن جایی از بدن به خطّ قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است. ولی اگر قرآن را به زبانِ فارسی یا زبان دیگری ترجمه کنند، مسّ آن اشکال ندارد.[4]
توضیح: البته درصوتیکه در ترجمۀ آیات اسم خداوند متعال یا اسمهای متبرک دیگری که برای مس نمودن آنها احتیاج به طهارت است نباشد. (رجوع شود به درسِ دوّم)
2) در حرمتِ مسِّ آیاتِ قرآنی برای کسیکه وضو ندارد، فرقی بین اعضای ظاهری مانند انگشتان دست و اعضایی مانند زبان و دندان نیست، امّا در موردِ” مو”، بین مراجع اختلافِ نظر وجود دارد.[5]
4) جلوگیری بچه و یا دیوانه از مس قرآن واجب نیست ولی اگر مسّ نمودن آیات توسّط بچه و دیوانه باعث بی‌احترامی به قرآن می‌شود، باید از آن جلوگیری نمود.[6]
توضیح: باتوجه به اینکه کودکان نابالغ مکلّف به رعایت احکام نیستند، هنگام تماس آنها با آیات قرآن به ویژه هنگام آموزش قرآن وضوگرفتن بر آنها واجب نیست[7] ولی در عین حال شایسته است آنها را به گرفتن وضو و رعایت ادب قرآن سفارش نمود.
5) چنانچه برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده و یا در محلی که باقی ماندن قرآن در آن اهانت به قرآن است نیاز به مس قرآن آیات باشد باید وضو گرفت، امّا
چنانچه معطّل شدن برایِ وضو بی‌احترامی به قرآن باشد باید بدون وضو آب کشید.[8]
6) اگر کلمه‌هایِ قرآنی به‌گونه‌ای نوشته شود که در زیر صفحۀ کاغذی یا فلزی ایجاد برجستگی مستقیم یا معکوس نماید چنانچه برجستگی‌ها خوانا باشند، مسّ آنها بدون طهارت حرام است.[9]
7) یکی از پنج چیزی که بر جُنب حرام است، رساندن جایی از بدن به خط قرآن یا به اسم خداوند است وهمچنین اسامی معصومین (علیهم السَّلام) هم بنابر احتیاط واجب (به نظر برخی از مراجع دیگربنابر احتیاط مستحب) حکم اسم خداوند را دارند.[10] (که در درس بعد به آن خواهیم پرداخت)
8)درصورتیکه بین خطوط قرآن لای
ۀنازکی ازشیشه، نایل و یا امثال آن فاصله شود تماس با آن جایزاست.[11]
10) کسی که اسماء جلاله یا آیاتی از قرآن را بر روی بدن خالکوبی نموده، بااین شرط که خالکوبی زیر پوست باشد، مسّ آن بدونِ وضو مانعی ندارد.[12]
11) برای افرادی که وضو ندارند تماس با جلد و حاشیه وفاصلۀ بین خطوطِ قرآن،همچنین همراه داشتن آن مکروه است.[13]
12) گرفتن وضو براي تلاوت و همچنين، كتابت و نگارش آيات قرآن و نيز مس حواشي و فاصله بين خطوط و همراه داشتن قرآن مستحب است.[14]
اشاره:
با توجه به اينكه در برخي از متون فقهي كه از عالمان بزرگ شيعه در دهه ها و قرون گذشته به يادگار مانده مواردي از احكام ذكر شده كه در رساله هاي توضيح المسائل فعلي به چشم نمي خورد به برخي از آنها اشاره مي شود[15]:
1. در حرمتِ مسِّ آیات قرآنی برای کسیکه وضو ندارد فرقی بین مسِّ آیه و کلمه، بلکه یک حرف از آن نمی‌باشد، اگرچه خوانده هم نشود مانند (الف) در (قالوا).[16]
2. در حرمت تماس با آيات براي فردي كه وضو ندارد فرقي ميان انواع خط، حتي خطوطي كه ديگر مورد استفاده نيست مانند خط كوفي نيست.
3. درباره مس كلماتي كه مشترك بين قرآن و غير آن هست مثلاً كلمه بني اسرائيل و… چنانچه قصد نويسنده از نوشتن اين كلمات نگارش قرآن باشد، بدون وضو نمي توان به اين كلمات دست زد ولي اگر آنرا به نيت كلمات قرآني ننويسد مي توان بدون وضو آنرا مس نمود.
4. خوردن غذايي كه در آن آيات قرآن و يا اسماء متبركه نوشته شده براي فرد بي وضو جايز نيست.
استفتائات ویژه:
سؤال: نابينايان براى خواندن از خط برجسته اى به نام «بريل» كه با لمس انگشتان خوانده مى شود، استمداد مى گيرند. مى دانيم كه اين خط از نقاط ششگانه تشكيل شده است. با توجّه به مطلب فوق، آيا بر نابينايان لازم است در موقع فراگيرى قرائت قرآن، و در وقت لمس اسامى مقدّسه كه با خط برجسته نوشته شده، وضو داشته باشند؟
آيت الله العظمي مكارم شيرازي (دام ظله العالي)
آرى بايد وضو داشته باشند، يا از دستكش هاى پلاستيكى نازك استفاده كنند.
منبع: پايگاه اينترنتي آيت الله العظمي مكارم شيرازي (مد ظله)
www.telavat.com
