مشخصات خطبه های نهج البلاغه

1. در خطبه 174، حضرت علی علیه السلام كدام یك از خلفا را ستمكار و ظالم معرفی می‌كند؟
2. در خطبه 174، حضرت علی علیه السلام چه كسی را متهم به قتل عثمان معرفی می‌كند؟
3. در خطبه 166، حضرت علی علیه السلام عرب جاهلیت را به تخم كدام یك از حیوانات تشبیه می‌كند؟
4. در خطبه 166، حضرت علی علیه السلام برای خردسالان و بزرگسالان چه وظیفه‌ای را تعیین می‌كند؟
5. نام خطبه‌ای كه حضرت علی علیه السلام در آن فتنه‌ها و فسادهای آینده را پیش بینی كرده است؟
6. در كدام خطبه حضرت علی علیه السلام برای طلب باران دعا می‌كند؟
7. خطبه‌ای كه حضرت علی علیه السلام صفات پرهیزگاران را ذكر كرده است، كدام است؟
8. در خطبه 135، حضرت علی علیه السلام لقب «پسر لعین»، «ابتر»، «درخت بی‌ریشه» را به چه كسی نسبت می‌دهد؟
9. در خطبه 131، حضرت علی علیه السلام چه كسی را اولین نمازگزار بعد از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ معرفی می‌كند؟
10. كدام خطبه را حضرت علی علیه السلام پس از قتل عثمان و در آغاز حكومت ظاهری خود ایراد فرمودند؟
11. كدام خطبه را حضرت علی علیه السلام در كنار قبر فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ هنگام دفن او ایراد كردند؟
12. در خطبه 210، حضرت علی علیه السلام راویان حدیث را به چهار گروه تقسیم می‌نمایند، آن چهار گروه كدامند؟
13. سه تن از اصحاب رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ كه در خطبه 182 به آن اشاره شده كدامند؟
14. در كدام خطبه حضرت علی علیه السلام خبر از غیبت حضرت مهدی (عج) می‌دهد؟
15. نام خطبه‌ای در نهج البلاغه است كه
حضرت علی علیه السلام درباره غصب خلافت و حقانیّت خود برای خلافت شرح می‌دهد؟
16. در كدام خطبه حضرت علی علیه السلام سن خود را مطرح می‌كند؟
17. آخرین خطبه حضرت علی علیه السلام كدام است؟
18. كدام خطبه است كه بعد از خواندن آن، مخاطب حالت غش به خود پیدا كرد و درباره چه موضوعی می‌باشد؟
19.‌ كدام حكمت را حضرت علی علیه السلام در قبرستان كوفه ایراد كرده‌اند و خطاب به چه كسی می‌باشد؟
20. كدام خطبه را حضرت علی علیه السلام در حالت خشم و غضب ایراد فرموده‌اند و فلسفه آن چیست؟
21. كدام خطبه بود كه بعد از ایراد آن توسط حضرت علی علیه السلام مردم به گریه افتادند؟
22. كدام خطبه را حضرت علی علیه السلام بر روی سنگ ایراد فرمودند و محل ایراد خطبه كجا بود؟
23. در خطبه قاصعه، حضرت علی علیه السلام بنیانگذار خانه كعبه را چه كسی معرفی می‌كند؟
24. حضرت علی علیه السلام در كدام خطبه خودش را ضامن رستگاری انسانها در آخرت قرار می‌دهد؟
25. خطبه‌ای در نهج البلاغه به معنای یكی از اعضاء شتر كه شبیه به شُش گوسفند می‌باشد و شتر هنگام هیجان و نفس زدن آن را از دهان خود بیرون می‌آورد؟
26. نام یكی از بازارهای كوفه كه در خطبه 47 به آن اشاره شده است؟
27. در خطبه 50 حضرت علی علیه السلام منشأو سبب فتنه و فساد را در چه می‌داند؟
28. در خطبه 53 حضرت علی علیه السلام هجوم و ازدحام مردم را برای بیعت به چه چیزی تشبیه می‌كند؟
29. در خطبه 78 چه كسی از طریق علم نجوم حضرت علی علیه السلام را از رفتن به جنگ خوارج برحذر داشت؟
30. در خطبه 78 حضرت علی علیه السلام آموختن چه علمی را نهی می‌كند؟
31. نام خطبه‌ای در نهج البلاغه كه به معنای «نورانی و برجسته» می‌باشد؟
32. در كدام خطبه حضرت علی علیه السلام فوائد اعضا بدن انسان را بیان می‌كند؟
33. نام خطبه‌ای كه به معنای «اشخاص» می‌باشد؟
34. در خطبه 92 حضرت علی علیه السلام بنی امیه را به كدام یك از حیوانات تشبیه می‌كند؟
35. حضرت علی علیه السلام در خطبه 96 پراكندگی اصحاب خود را در جنگ با اهل شام به پراكندگی فرزندان چه كسی تشبیه می‌كند؟
36. نام دو واحد پولی كه در خطبه 96 ذكر شده است، چیست؟
37. حضرت علی علیه
السلام در خطبه 99 چه كسانی را به ستارگان تشبیه می‌كند و وجه تشبیه چیست؟
38. نام خطبه‌ای است كه به معنای «پیشگویی و غیبگویی» می‌باشد؟
39. نام خطبه‌ای است كه اگر دو حرف آخر آن را حذف و به حرف اول ضمه و حرف دوم تشدید اضافه نماییم به معنای شخص تحصیل كرده و دانشمند است و اگر حرف اول و سوم را حذف كنیم، به معنای «گوشت» می‌شود؟
40. حضرت علی علیه السلام در خطبه 108 نام كدام شهر را به «بطحاء» یاد می‌كند؟
41. عوامل دهگانه‌ای كه حضرت علی علیه السلام در خطبه 110 برترین وسیله تقرب به سوی خدا می‌داند، كدام است؟
42. حضرت علی علیه السلام در خطبه 110 خواندن كدام یك از كتابهای آسمانی را بهار قلبها می داند؟
43. حضرت علی علیه السلام در خطبه 133 چه نوع از تفسیر قرآن را یادآور می‌شود؟
44. حضرت علی علیه السلام در خطبه 155 كدام یك از فروع دین را از اخلاق خدای سبحان می‌داند؟
45. در خطبه 175 حضرت علی علیه السلام چه چیزی را شفادهنده بزرگترین دردها معرفی می‌كند؟
46. حضرت علی علیه السلام در خطبه 175 چه ظلمی را قابل بخشش نمی‌داند؟
47. حضرت علی علیه السلام در خطبه 175 چه ظلمی را قابل بخشش می‌داند؟
48. حضرت علی علیه السلام در خطبه 175 چه ظلمی را قابل قصاص می‌داند؟
49. در خطبه 192 لقب دو پادشاه ایران و روم ذكر شده، نام آن دو پادشاه را بنویسید؟
50. نام غاری است در خطبه 192 كه در آن غار به پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ وحی نازل شده است؟
51. نام خطبه‌ای است در نهج البلاغه كه به معنای «نشخوار كردن» و یا «تحقیر كردن» است؟
52. حضرت علی علیه السلام در خطبه قاصعه عبادت ابلیس را چند سال بیان می‌كند؟
53. در خطبه قاصعه نام یكی از پادشاهان زمان حضرت موسی علیه السلام ذكر شده است كه اگر دو حرف اول آن را حذف كنیم، به معنای «همكاری و مساعدت» است و در ضمن نام یكی از برادران حضرت زینب ـ سلام الله علیها ـ می‌شود كه در كربلا در ركاب حضرت امام حسین علیه السلام به شهادت رسید؟
54. حضرت علی علیه السلام در خطبه 28 مدال بُرد و باخت در آخرت را چه می‌داند؟
55. در نامه 24 وصیت مالی حضرت علی علیه السلام خطاب به كدام یك از فرزندانش می‌باشد؟
56. اولین خانواده اسلامی كه
در خطبه 192 معرفی شده است كدام خانواده است و اعضاء آن چه كسانی هستند؟
57. حضرت علی علیه السلام در خطبه 192 (قاصعه) منزلت خود را نسبت به پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ چه می‌داند؟
58. حضرت علی علیه السلام در وصیت نامه خود به امام حسن علیه السلام (نامه 31)، تفاوت انسان و حیوان را در چه می‌داند؟
59. در حكمت 113 هیجده موضوع اخلاقی ذكر شده است، آنها را بیان كنید؟
60. در نامه 24 چه كسی نخستین وصی حضرت علی علیه السلام معرفی شده است؟
61. حضرت علی علیه السلام در حكمت 38 ترسناكترین و هولناكترین تنهایی را در چه می‌داند؟
62. حضرت علی علیه السلام در حكمت 38 دوستی با چهار گروه را نهی فرموده است، آن چهار گروه كدامند؟
63. حضرت علی علیه السلام در خطبه 192 بزرگترین دام شیطان را چه می‌داند.
64. حضرت علی علیه السلام در نامه 26 بزرگترین خیانت را خیانت به چه كسانی می‌داند؟
65. حضرت علی علیه السلام در حكمت 39 برنامه زندگی مؤمن را به چند بخش تقسیم می‌كند؟
66. عوامل نشاط روح كه در حكمت 400 آمده است، كدامند؟
67. حضرت علی علیه السلام در نامه 50 حقوق متقابل چه كسانی را متذكّر شده است؟
پاسخ ها:
1. حضرت علی علیه السلام در این خطبه عثمان را ظالم و ستمكار معرفی می‌كند.
2. در این خطبه حضرت علی علیه السلام طلحه را به قتل عثمان معرفی می‌كند.
3. حضرت علی علیه السلام در خطبه 166، عرب جاهلیت را تشبیه به تخم افعی می‌كند.
4. در خطبه 166 حضرت علی علیه السلام به خردسالان و بزرگسالان می‌فرماید: «لیتاس صغیركم بكبیركم، و لیراف كبیر كم بصغیركم». باید خردسالان شما از بزرگسالان پیروی كنند و بزرگسالان شما به كودكانتان رؤوف و مهربان باشند.
5. خطبه ملاحم.[*] (ملاحم به معنای خبر از آینده و پیشگویی می‌باشد.) در این خطبه حضرت علی علیه السلام در باره خداوند و رسول اكرم ـ صلی الله علیه وآله ـ مطالبی را متذكر شده‌اند و در مورد فتنه بنی امیه وقایعی را پیش بینی نموده‌اند.
6. در خطبه 115 و 143، حضرت علی علیه السلام برای طلب باران دعا می‌كند. مستحب است برای طلب باران در موقع خشكسالی، مؤمنین دعا كنند و دو ركعت نماز را، نماز ا
ستسقاء گویند. این نماز، طبق فتوای همه علمای شیعه مستحب است.
7. خطبه متقین. خطبه 193 نهج البلاغه می‌باشد كه حضرت علی علیه السلام در این خطبه بیش از یكصد صفت را برای متقین ذكر می‌كند.
8. حضرت علی علیه السلام القاب«پسرلعین» ، «ابتر» و «درخت بی ریشه» را به مغیره بن اخنس می‌دهد كه قصه از این قرار است: هنگامی كه مشاجره‌ای بین امام علیه السلام وعثمان در گرفت، مغیره به عثمان گفت: من به جای تو پاسخگوی او خواهم بود.

امام علیه السلام به مغیره فرمود:« یابن اللعین الا بتر والشجره التی لا اصل لها و لافرع انت تكفینی؟» ای پسر لعین ابتر(بی‌فرزند)! وای درخت بی‌ریشه وشاخه! تو به حساب من می‌رسی وخود را با من برابر می‌دانی! ج9. حضرت علی علیه السلام در خطبه 131، خودش را اولین نمازگزار در اسلام بعد از رسول خدا (ص) معرفی می‌كند.
10. حضرت علی علیه السلام خطبه 178 را بعد از قتل عثمان و در آغاز حكومت ظاهری خود ایراد فرموده است.
11. خطبه 202. روایت شده كه این سخن را امام علیه السلام در كنار قبر فاطمه(س) سیده زنان جهان، به هنگام دفن او ایراد فرموده است وگویا با پیامبر اكرم (ص) سخن می‌گوید. (السلام علیك یا رسول الله…)
12. در این خطبه حضرت علی علیه السلام راویان حدیث را به چهار گروه تقسیم نموده است: منافقین، اشتباه كاران، اهل شبهه، حافظان راستگو.
13. سه نفر از اصحاب رسول خدا (ص) كه در این خطبه ذكر شده عبارتند از: عمار، ابن تیهان، ذوالشهادتین.
14. در خطبه 182. حضرت علی علیه السلام درباره غیبت حضرت حضرت مهدی(عج) می‌فرماید:«فهو مغترب اذا غترب الا سلام، وضرب بعسیب ذنبه…» «او پنهان خواهد شد هنگامی كه اسلام غروب می‌كند وهمچون شتری كه از را رفتن مانده بر زمین قرار می‌گیرد وسینه‌اش را به آن می‌چسباند. او باقی‌مانده‌ای است از حجتهای خدا و خلیفه و جانشینی است از جانشینان پیامبران!
15. خطبه شقشقیه كه خطبه سوم نهج‌ا
لبلاغه می‌باشد. در این خطبه ابتدا از غصب خلافت شكایت می‌كند سپس ترجیح صبر بر قبول خلافت را متذكر می‌شود و آنگاه بیعت مردم با خود را یادآور می‌گردد.
16. در خطبه 27. در این خطبه می‌فرماید: «لقد نهضت فیها و ما بلغت العشرین، وهانذا قد درفتعلی الستین» من هنوز به بیست سالگی نرسیده بودم كه در میدان جنگ اسب می‌تاختم و اكنون بیش از شصت سال از عمرم می‌گذرد.
17. خطبه 149 از نهج‌البلاغه. در این خطبه حضرت علی علیه السلام در مورد حتمی بودن مرگ برای همه انسانها مطالبی را متذكر می‌شوند، بعد وصیت خود را بیان می‌دارد وبه دو چیز سفارش می‌كند: 1. اعتقاد به توحید و یگانگی ذات اقدس اله 2. حفظ سنت وشریعت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله).
18. خطبه «همام» كه درباره صفات متقین می‌باشد. [1]
19. حكمت 147 كه خطاب به كمیل بن زیاد نخعی می‌باشد.
20. خطبه 91 كه به خطبه «اشباح» معروف است.
21. خطبه 83 كه به خطبه «غرا» مشهور است.
22. خطبه 182. محل ایراد خطبه در كوفه بود.
23. حضرت آدم علیه السلام.
24. در خطبه 24 «فعلی ضامن لفلجكم اجلا ان لم تمنحوه عاجلا» یعنی: اگر در دنیا رستگار نشدید پس علی ضامن رستگاری شما در آخرت است. (البته در صورتی كه تقوای الهی و سیر به سوی حق داشته باشید و تكالیف شرعیه را انجام دهید)
25. خطبه شقشقیه سومین خطبه نهج البلاغه.
26. عكاظ.[2]
27. پیروی از خواهشهای نفس.
28. به ازدحام شتران تشنه هنگام آشامیدن آب.
29. عفیف برادر اشعث بن قیس
30. علم نجوم.
31. خطبه غراء هشتادودومین خطبه.
32. خطبه 82.
33. خطبه اشباح (خطبه 90).
34. به شتر پیر لگد انداز(چموش) و بدخو كه هنگام دوشیدن، دوشنده را با دندانش گاز می‌گیرد و بدستش بر سر او می‌كوبد و با پایش لگد می‌زند و از دوشیدن شیر جلوگیری می‌نماید. این كنایه از آن است كه بنی امیه به نیكان اذیت می‌رسانند و آنها را می‌كشند و از بیت‌المال مسلمین به مستحقین نمی‌دهند.
35. فرزندان سبا.[3]
36. درهم و دینار.
37. خاندان پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه وآله ـ ، و وجه تشبیه آن است كه هر زمان ستاره‌ای در آسمان ناپدید
شود ستاره‌ای دیگر بجای او آشكار می‌گردد و همچنین خاندان پیامبر ـ صلی الله علیه وآله ـ كه اگر یكی از آنها از دنیا برود دیگری بجای او قرار می‌گیرد و هیچگاه زمین از وجود آنها خالی نمی‌ماند.
38. خطبه ملاحم.[4]
39. خطبه «ملاحم» كه با حذف دو حرف آخر(حم) و اضافه كردن ضمه به حرف میم و تشدید به حرف دوم«ملا» می‌شود و با حذف حرف اول(م) و حرف سوم(آ) «لحم» می‌شود كه به معنای گوشت است.
40. مكه معظمه.
41. 1. ایمان به خدا و رسولش 2. جهاد در راه خدا 3. كلمه اخلاص(گفتن لا اله الا الله) 4. نماز 5. زكات 6. روزه 7. حج 8. صله رحم 9. صدقه دادن 10. بجا آوردن كارهای پسندیده.
42. قرآن(فانه ربیع القلوب)
43. تفسیر موضوعی. «ینطق بعضه ببعض و یشهد بعضه علی بعض».
44. امر به معروف و نهی از منكر.
45. قرآن.
46. شرك.
47. ظلم بر نفس خویش.
48. ظلم بر دیگران.
49. كسری و قیصر.
50. غار حرا.
51. خطبه قاصعه. «قصع» در لغت به معنای نشخوار كردن آمده است. و وجه تسمیه آن این است كه چون حضرت آن را برای اهل كوفه بیان می‌فرمود بر شتر ماده‌ای سوار بود كه نشخوار می‌كرد. و همچنین«قصع» به معنای«تحقیر كردن» نیز آمده است. بنابراین وجه تسمیه آن این است كه: امام علیه السلام در آن شیطان را تحقیر و خوار و پست نموده است.[5]
52. ابلیس شش هزار سال خدا را عبادت كرده و معلوم نیست كه آیا از سالهای دنیا است یا از سالهای آخرت.
53. فرعون. با حذف دو حرف اول«عون» می‌شود كه به معنای همكاری و مساعدت است و عون از برادران حضرت زینب(س) بود كه در واقعه كربلا در ركاب امام حسین علیه السلام جنگید تا به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
54. حضرت علی علیه السلام مدال برنده در آخرت را بهشت و بازنده را آتش جهنم می‌داند«الا و ان الیوم المضمار و غدا السباق، و السبقه الجنه و الغایه النار».[6]
55. حضرت امام حسن علیه السلام.
56. خانواده رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله ـ كه اولین خانواده اسلامی‌بودند و اعضاء آن عبارت بودند از: پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه وآله ـ ، حضرت علی علیه السلام وحضرت خدیجه (س). ولم یجمع بیت
واحد یومئذ فی الاسلام غیر رسول الله ـ صلی الله علیه وآله ـ وخدیجه وانا ثالثهما»[7]
57. وزیر.«انك تسمع ما اسمع، وتری ما اری، الا انك لست بنبیولكنك وزیر و انك لعلی خیر.»[8]
58. حضرت علی علیه السلام تفاوت انسان وحیوان را در «ادب» می‌داند و می‌فرماید:«فان العاقل یتعظ بالادب، والبهائم لا یتعظ الا بالضرب.» یعنی عاقل با اندرز وادب پند می‌پذیرد اما چهار پایان با زدن.[9]
59. 1. «لا مال اعود من العقل». هیچ مالی سود آورتر از خرد نیست. 2. «ولا وحده اوحش من العجب».هیچ تنهای وحشتناكتر از خود پسندی نیست. 3. «ولاعقل كالتدبیر». هیچ عقلی چون تدبیر نیست. 4. «ولا كرم كالتقوی». هیچ كرامتی هم ارج تقوی نیست. 5. «ولا قرین كحسن الخلق». هیچ همنشینی چون نیك خویی نیست. 6. «ولا میراث كا لادب». هیچ میراثی مثل ادب نیست. 7. «ولاتجاره كالعمل الصالح». هیچ تجارتی چون عمل صالح نیست. 9. «ولاربح كالثواب». هیچ سودی بهتر از ثواب نیست. 10. «ولاورع كالوقوف عند الشبهه». هیچ پرهیزگاری همانند باز ایستادن در مقابل شبهه نیست». 11. «ولازهدكالزهد فی الحرام». هیچ زهدی هم قدر زهد در حرام نیست. 12. «ولاعلم كالتفكر». هیچ دانشی همچون اندیشیدن نیست. 13. «ولا عباده كاداء الفرائض». هیچ عبادتی همچون قیام به واجبات نیست. 14. «ولاایمان كالحیاء والصبر».هیچ ارزش ایمانی مانند شرم وصبر نیست. 15. «ولاحسب كالتواضع». هیچ عنوانی همتای فروتنی نیست. 16. «ولاشرف كالعلم». هیچ شرفی مانند دانش نیست. 17. «ولا عز كالحلم». هیچ شكوهی چونان بردباری نیست. 18. «ولامظاهره اوثق من المشاوره. هیچ پشتیبانی اطمینان بخش تر از مشاوره نیست.
60. حضرت امام حسن علیه السلام.
61. خودپسندی. «اوحش الوحشه العجب».
62. احمق، بخیل، هرزه‌گو، دروغگو.
63. كبر و غرور.
64. خیانت به امت.«وان اعظم الخیانه الامه»
65. به سه بخش.«للمومن ثلاث ساعات: فساعه یناجی فیها ربه، وساعه یرم معاشه و ساعه یخلی بین نفسه وبین لذتها فیها یحل ویجمل»، یعنی مومن بایدساعات زندكی خود را به سه بخش تقسیم كند:1. ساعاتی با خدای خود به مناجات و راز و نیاز بپردازد.2. ساعتی را در همراه اصلاح معاش زندگیش به كار گیرد.3. وقسمتی را در هم برای بهره گیری
از لذتهای حلال و دلپسند صرف نماید.
66. 1. بوی خوش.2. عسل.3. سواری.4. نگریستن به طبیعت زیبا«والطیب نشره، والعسل نشره، والركوب نشره، والنظر الی الخضره نشره»
67. حقوق متقابل فرماندهان ونیروهای مسلح.

پی نوشت:

[*]. خطبه 108.

[1]. خطبه 193.
[2]. «عكاظ» نام بازاری بوده كه عرب پیش از اسلام هر سال یك ماه درآنجاگرد می‌آمدند و اشعاری پیرامون حسب ونسب خود می‌خواندند و به این طریق بر یكدیگر فخر و مباهات می‌نمودند. وبیشتر متاعی كه در آنجا خرید و فروش می‌شد چرم ب
ود.
[3]. «سبا» نام قبیله‌ای بود از اولاد سبا ابن یشجب ابن قحطان كه چون پیامبران را تكذیب كردند خداوند آب را بر آنها مسلط نمود و خانه‌هایشان را غرق كرد و ایشان در شهرها پراكنده گشتند. به این ترتیب تفرقه آنان در میان عرب ضرب‌المثل شد كه هر پراكندگی را به فرزندان قبیله سبا تشبیه می‌كنند.
[4]. خطبه 101.
[5]. خطبه 192(قاصعه).
[6]. «آگاه باشید، امروز روز تمرین و آمادگی، و فردا روز مسابقه، جائزه برندگان بهشت و جائزه بازندگان آتش جهنم است.»
[7]. خطبه 192 (قاصفه)، شماره 120.
[8]. ای علی! شما می‌شنوی آنچه را كه من می‌شنوم و می‌بینی آنچه را كه من می‌بینیم جز این كه شما نبی و پیامبر نیستی هر چند كه وزیر منی و رهرو بهترین راهی.خطبه 192 (قاصعه). شماره122.
[9]. نامه 31، شماره 109.

 http://andisheqom.com