يكى از پیآمدهاى طبيعى و منطقى انتظار، احساس حضور است. منتظرواقعى، با اعتقاد به اين كه اعمالش، پيوسته در منظر آن عزيز واقع مى شود، نسبت ميان خود و آن حضرت را در احساس حضور، متجلى مى بيند و هر جا كه باشد، گويى خود را در خيمه ى آن حضرت و گوش به فرمان ايشان، احساس مى كند و لازمه ى انتظار حقيقى را، تلاش براى جلب رضايت ايشان مى داند; بنابر اين براى تحقق اين مهم، نه تنها، عمل به واجبات و ترك محرمات را وجهه ى همت خويش قرار مى دهد، بلكه از هر غفلتى نيز پرهيز مى كند; همان گونه كه استغفار خواص، استغفار از گناه نبوده و نيست بلكه آنان هر غفلتى از ياد خدا و انس با محبوب را براى خود گناهى بزرگ مى شمردند و از آن استغفار مى كردند.
منتظر، به يارى معرفت خويش، امام(ع) را در غيبت، هم چون خورشيد پشت ابر دانسته، و او را ناظر بر حالات و نيات خود مى داند و چيزى را از ديدگان آن حضرت مخفى نمى پندارد. و در چنين موقعيتى است كه احساس حضور معنا پيدا مى كند.
براى استناد به كلام معصومين(عليهم السلام) به ذكر دو نمونه بسنده مى كنيم:
امام على(ع) در پاسخ به پرسش يكى از مومنين درباره ى حدود آگاهى و ميزان اشراف امام، فرمودند:
هيچ مومنى در شرق و غرب زمين از ما غايب نيست.
و امام عصر(عج) در بخشى از توقيع مباركشان به شيخ مفيد; فرمودند:
ما بر آن چه بر شما مى گذرد، احاطه ى علمى داريم و هيچ يك از خبرهاى شما از ما پوشيده نيست … ما نسبت به رعايت حال شما اهمال نمى كنيم و ياد كردن شما را فراموش نمى كنيم.
او همان بزرگوارى است كه در زيارت روز جمعه اش مى خوانيم: ((السلام عليك يا عين الله فى خلقه; سلام بر تو اى چشم خدا در م
يان آفريدگانش.))
بنابراين با تكيه بر اين مبانى، مى توان نتيجه گرفت كه آن حضرت بر اوضاع و احوال بندگان خدا آگاه است.
حال بايد ديد كه احساس حضور از جهات تربيتى چه اثراتى دارد؟
يقين داشتن به اين مطلب كه هيچ يك از اعمال ظاهرى و نيات باطنى ما از چشمان با نفوذ آن حضرت مخفى نمى ماند، در مرحله ى اول، منجر به مراقبت دايمى اخلاقى خواهد شد; زيرا ميان ((انتظار)) و ((عمل مورد پذيرش منتظر))، تلازم منطقى وجود دارد و در غير اين صورت ((انتظار)) امرى بى معنا خواهد بود.
منتظر، پيوسته مراقب مجموعه ى گفتارها و رفتارهايش خواهد بود تا موردى بر خلاف رضاى محبوبش، از او صادر نشود. و اين مسئله در حقيقت، به پالايش درونى و صفاى باطنى خواهد انجاميد; به گونه اى كه در پرتو چنين مراقبه اى، قابليت ارتقا مى يابد و اين امر، خود به خود به تحقق يك هدف تربيت اخلاقى منجر مى شود. اين هدف، ناظر به اين است كه عامل نظارت و كنترل فرد، بايد قبل از هر چيز، جنبه ى درونى داشته باشد، نه جنبه ى بيرونى. و اين وضعيت درونى كه هميشه پايدار و مستمر است، رفتار فرد را در جهت اهداف معينى، جهت مى بخشد. در حقيقت بايد بگوييم، انضباط اخلاقى و خويشتن دارى، چنان چه متكى بر عوامل و پايه هاى درونى باشد، از استمرار، دوام، عمق و اخلاص ويژه اى برخوردار خواهد بود و در صورتى كه بر پايه ها و عوامل بيرونى، استوار باشد، از برخى آفات عمل هم چون تظاهر، ريا و گسيختگى و انقطاع عمل، مصون نخواهد ماند. از اين روى در صورتى كه بتوانيم وابستگى فرد را به عوامل خارجى كاهش داده، يا آن را قطع كنيم و آن را فقط وابسته به ارزش عمل، رضاى حق و تإييد امام عصر(عج) بدانيم، يك هدف مهم در تربيت اخلاقى، تحقق يافته است. و ثمره ى آن، منتظرانى هستند كه در نيت و عمل، خالص بوده، هرگز لحظه اى از وارسى اعمال خويش غفلت نمى كنند.
در خبر آمده است ((از بزرگى پرسيدند: نفيس ترين چيزى كه به
آسمان بالا رود چيست؟ گفت: اخلاص، پرسيدند: نفيس ترين چيزى كه از آسمان به زمين فرود مى آيد چيست؟ گفت: توفيق.))
انسان هاى تربيت شده و الهى، مى دانند كه شرط جوان مردى آن است كه بدانند وقتى بر سر سفره ى روزى و نعمت الهى مى نشينند، روزىخوار نعمت هايى هستند كه خداوند براى آنان به يمن وجود مبارك امام عصر(عج) مقدر فرموده است; زيرا معتقدند:
و بيمنه رزق الورى و بوجوده ثبتت الارض و السمإ;
و به بركت (وجود) او به خلق روزى مى رسد و به ذات وجودش زمين و آسمان بر جاى خود مى باشند.
بنابر اين چنين افرادى، هرگز به فكرشان خطور نمى كند كه عملى برخلاف رضاى آن حضرت كه رضاى خداست انجام دهند و دايم در حال مراقبه، مشارطه و محاسبه ى نفس خويش اند و داراى همان شخصيتى هستند كه مورد قبول آن بزرگوار است. و اگر مقام و مرتبه ى منتظر از اين مراتب نيز فراتر رفت و به منزلت اولياى خدا رسيد، در آن مرحله، حتى از انديشه و فكر گناه نيز پرهيز مى كند كه نيك مى داند: استمرار و تداوم انديشه ى گناه، مقدمه ى عمل گناه است.
http://imamalmahdi.com
