عدالت اجتماعی در عصر ظهور

عدالت یك تكلیف الهی و اصل محبوب مطابق با خواست و فطرت انسان و موجب تعالی بشر در حوزه‏های مختلف زندگی فردی و اجتماعی است و جامعه‏ی بشری هم از ابتدا، تا حال آرزوی روزی را داشته و دارد كه در آن، ظلم، تبعیض و بی‏عدالتی در تمام چهره و ابعادش، نابود شود و نسیم ملایم عدالت و برابری در تمام زوایای زندگی انسان‏های دردمند و رنجیده، نفوذ كند، دردهای كهنه و قدیمی بشر، ناشی از ظلم و بی‏عدالتی را با داروی شفابخش عدالت و برابری، مرهم نهاده و التیام بخشد؛ ولی دریغ و درد كه این ایده و آرزو، تا حال محقق نگردیده و تعبیری برای این رؤیای شیرین، پیدا نشده است…

اكنون این سؤال مطرح است كه آیا انسان‏های دردمند و تشنه‏ی عدالت و برابری، تا ابد در حسرت این آرزوی ناپیدا و رؤیای تعبیر نشده، خواهند سوخت؟ یا روزی این خواب خوش و شیرین، تعبیر خواهد شد، و آمال و آروزهای دیرین بشر دردمند، محقق شده و مصداق عینی و خارجی پیدا خواهد كرد؟
دین مبین اسلام به عنوان دین جاوید و جهانی، پرسش‏ها و ابهامات مطرح شده، پیرامون آینده بشر را با صراحت و روشن، پاسخ داده است. قرآن‏كریم در آیات گوناگون و مختلفی از سنتِ پیروزی حق بر باطل1، خلافت و وراثت مؤمنان و صالحان در زمین2، جهان شمولی دین خدا3، استقرار آیین خدا پسندانه و تحقق صلح و امنیت جهانی4 و بالاخره غلبه‏ی راه و رسم عادلانه‏ی انبیاء و پیامبران الهی… خبر می‏دهد و می‏فرماید: «ما در كتاب زبور، پس از ذكر چنین مرقوم كردیم كه در آینده صالحان و پاكان، وارثان زمین خواهند شد و روی زمین برای همیشه از عناصر و حاكمیت جور و ستم، پاكیزه، خواهد شد. به راستی كه در این، پیامی است برای عبادت كنندگان».5
و در آیه‏ی دیگر می‏خوانیم: «خداوند به افرادی كه ایمان آورده‏اند و عمل صالح انجام داده‏اند وعده می‏دهد كه آنها را قطعا خلیفه‏ی روی زمین خواهد ساخت… و دین و آیینی را كه برای آن‏ها پسندیده، پا بر جا و ریشه‏دار خواهد كرد، خوف و ترس آن‏ها را به امنیت و آرامش تبدیل خواهد نمود».6
انبو
هی از احادیث و روایات كه از رسول‏گرامی اسلام(ص) و ائمه(ع) نقل شده است، این حقیقت را روشن ساخته‏اند كه سنن وعده شده‏ی الهی، مبنی بر نابودی ظلم، جور و بی‏عدالتی و استقرار نظام عدالت‏گستری كه در آن دین خدا بر همه‏ی ادیان و مذاهب انحرافی، پیروز شده، پاكان و صالحان، اداره‏ی امور جامعه را به دست گیرند، در زمان ظهور آخرین خلیفه‏ی خداوند و وصی حق در زمین، حضرت حجت(عج) محقق خواهد شد و آن حضرت با شمشیر عدالت‏گستر خویش، تمامی نظام‏های فاسد را از بین برده و گوهر گمشده‏ی بشر یعنی عدالت اجتماعی را در پهن‏دشت هستی به وجود خواهدآورد.
لذا در حدیث شریفی می‏خوانیم: «هنگامی كه قائم قیام كند، عدالت در جامعه پیاده خواهد شد و با حاكمیت عدالت و برابری، ظلم و جور نابود شده و از امنیت كامل در مسیر عبور و مرور مردم «در كل جهان» به وجود خواهد آمد… حقوق غضب شده‏ی مردم، گرفته شده و به صاحبانشان مستردد خواهد شد…»7

عدالت اجتماعی در عصر:
از ویژگیهای منحصر به فرد دوران حكومت حضرت مهدی(عج) كه در روایات و احادیث معصومین(ع) فراوان ذكر شده و مورد تاكید و توجه قرار گرفته و از برجستگی خاص برخوردار می‏باشد استقرار عدالت اجتماعی، در تمام زوایای زندگی جامعه‏ای بشری است، تعبیر: «یملا الارض قسطا وعدلاً كما ملئت ظلما وجورا؛ تعبیر آشنایی است كه از طرق مختلف، در ده‏ها حدیث كه دوران طلایی و زندگی‏ساز عصر ظهور را ترسیم می‏كنند، آمده است و در پرتو اصل محبوب و دوست داشتنی عدالت اجتماعی است كه نابسامانی‏های سیاسی، ستم اجتماعی و ظلم اقتصادی، كه زائده‏ای نظام ظا
لمانه ای تبعیض، ستم و بی‏عدالتی است، سامان می‏یابد، و همگان، جامه ای عافیت، سلامت و كرامت بر تن خواهند كرد، و این جمله‏ی حضرت علی(ع) كه: «از عدالت خود، لباس عافیت بر تنتان كردم»8 با اجرای احكام، قوانین و حدود الهی و حاكمیت عدالت اجتماعی در عصر ظهور، به معنای واقعی كلمه در كل جهان، تبلور عینی و تحقق خارجی پیدا خواهدكرد.
لطافت و نسیم زندگی ساز عدالت اجتماعی در عصر ظهور، طبق حدیث شریف از امام صادق(ع)9 تا اقصی نقاط جهان و زوایای ناپیدای منازل و خانه‏های مردم، نفوذ كرده، مأمن و مسكن آنان را گرما و حرارت خاص و ویژه‏ای خواهد بخشید، و در پرتو حرارت و گرما و لطافت عدالت اجتماعی و بستر مناسب آن عصر و زمان است كه: دین و دنیای مردم، حیات انسانی و زندگی معنوی جوامع بشری، سر و سامان گرفته و همه چیز، جان تازه‏ای خواهد گرفت.

محورهای عدالت در عصر ظهور:
الف. عدالت در تقسیم بیت المال:
فراهم آوردن رفاه و آسایش، و ایجاد شرایطی كه در آن، آحاد جامعه جهانی ، كفاف زندگی داشته و اضطراب و نگرانی، از این ناحیه، احساس نكند در سرلوحه‏ی برنامه‏های كاری حكومت حضرت مهدی(عج) قراردارد، حضرت با توزیع عادلانه‏ی بیت‏المال و درآمدها و نظارت دقیق به دستگاه‏های اقتصادی حكومت، زمینه لازم برای رفاه و آسایش همگانی را فراهم خواهند كرد. و در راه فقرزدای و تأمین معیشت مردم، جدّیت و تلاش خاصی از سوی مأمورین حكومتی، صورت خواهد گرفت، به گونه‏ای كه ساكنان آسمانها و زمین، از شرائط به وجود آمده، راضی و خشنود خواهند شد.
ابوسعید خدری می‏گوید: «پیامب
ر(ص) فرمود: به مهدی بشارتتان می‏دهم او به هنگام اختلاف مردمان از میان امت من، ظهور خواهدكرد، و ساكنان آسمانها و زمین از او خشنود خواهند شد او مال را درست درست تقسیم می‏كند مردی پرسید: درست درست چیست؟ فرمود: میان همه مساوی10 و در حدیث دیگر می‏خوانم كه: مهدی(عج) میان مردم، در تقسیم اموال، به مساوات رفتار، می‏كند به طوری كه دیگر نیازمند و محتاجی یافت نمی‏شود.11
ب. عدالت در انتخاب افراد شایسته:
یاران حضرت مهدی(عج) و افرادی كه شایستگی و افتخار انتخاب برای خدمت‏گذاری در حكومت جهانی آن حضرت را نصیب خواهند شد، افراد سست عنصر و بی‏اراده‏ای كه دین را به دنیا بفروشند، و برای احراز، حفظ و نگهداری پست و مقام «یتشبث بكل حشیش» به هر نیرنگی، متوسل شوند نخواهند بود بلكه كارگزارانی آن حضرت، افراد شایسته و وارسته خواهند بود كه جسم و جان شان و روح و روان شان را در مدرسه عشق و ایمان، پرورش و صیقل داده‏اند و با تمام وجود، در خدمت آن حضرت قرار گرفته و شب و روز، برای پیش برد و اجرای برنامه‏های اصلاحی حضرت، تلاش و فعالیت خواهند كرد، افرادی كه ترس از خدا، و پایبندی به تعهد و تكلیف، با گوشت، پوست و خون آنها عجین شده است ایمان به خدا، عشق خدمت به جامعه بشری و كسب رضای امام زمانشان، روح و روان آن‏ها را در خود گداخته است.
احادیث و روایاتی كه ویژگی یاران پاك باخته حضرت مهدی(عج) را بیان می‏كنند، فراوان است از جمله حضرت علی(ع) می‏فرماید: «به هوش باشید كه مهدی زیباترین انسانها، در سیما و كامل‏ترین آنها در اخلاق و ارزش‏های معنوی و انسانی است هنگامی كه قیام كند یاران اصلی او كه شمارشان 313 نفر و به شمار یاران پیامبر(ص)، در جنگ بدر است، همگی بسان شیرانی، از قرارگاه خویش خارج گشته و بر گرد آن گرامی، حلقه می‏زنند آنان به راستی بسان پاره آهنی هستند اگر بر متلاشی نمودن كوه‏ها تصمیم بگیرند آنها را نابود می‏سازند آنان خدا را آن گونه كه شایسته است به یكتای و یگانگی می‏پرستند، شبانگاهان ندای دل‏نواز نیایش و گریه‏های آنان از خوف خدا، بسان مادران جوان مرده، طنین‏افكن است، شب زنده دارند و روزه گیران، از نظر معنوی و اخلاقی همه بسان هم هستند گویی یك پدر و مادر آنان را پرورانده‏اند و دلهایشان، لبریز از مهر و خیرخواهی… است به هوش باشید كه نام بلند آنان را می‏دانم و از شهرهای‏شان نیز آگاهم.»12
از سوی دیگر، اعمال
و رفتار كارگزاران حكومت جهانی در عصر، ظهور، به شدت مراقبت خواهد شد، مأموران مخفی حكومت مركزی، قبل از آنكه مردم را زیر نظر گیرند، به اعمال و رفتار كارگزاران حكومت می‏نگرند زیرا: اگر مجموعه‏ی مدیران یك جامعه، صالح، عادل و متعهد باشند منبع و خواستگاه اصلی تزریق شایستگی به رگها و شریانهای كل جامعه، پدید خواهد گشت.13
امام علی(ع) می‏فرماید: «مهدی(عج) قاضیان زشت كار را كنار می‏گذارد و دست سازش‏كاران (رشوه بگیران) را از سرتان كوتاه می‏كند و حكمرانان ستم پیشه را عزل می‏نماید و زمین را از افراد پست و خائنین پاك می‏سازد».14
و در جای دیگر می‏فرماید: «عمّال و كارگزاران حكومت‏های جور را، بر آن همه كار بد كه كرده‏اند مؤاخذه می‏كند»15 و در حدیث دیگری می‏خوانیم: «مهدی بخشنده است او درباره عمّال و كارگزاران و مأموران دولت خویش، بسیار سختگیر است و با ناتوانان و مستمندان بسیار دل رحم و مهربان است».16
با سختگیری و اعمال روش دور از نرمش و چشم‏پوشی درباره كارگزاران حكومت و مجریان امور، امام موفق می‏شود روش‏های عادلانه خویش را در جامعه ، جامه عمل بپوشاند و نمونه كامل و آرمانی حكومت و نظام دادگستر را به همگان بنمایاند، و اصلی‏ترین مشكلی را كه همه حكومت‏های بشری در طول تاریخ گرفتار آن بوده‏اند از میان بردارد، در دوران آن امام منجی، نخست از كارگزاران و دست‏اندركاران و همه مجریان امر، خواسته می‏شود كه به موازین عدالت، پایبند باشند و بدان عمل كنند و بدین‏سان این اقدام عملی مهم، از متصدیان امور به دیگران سرایت می‏كند…»17
ج. عدالت در اجرای قانون:
در طول تاریخ بشر، افراد زیادی بوده‏اند كه: در سخنرانیها، كتاب‏ها، مقالات و سروده‏های خود، مطالب جالب، شیرین و مهیج درباره عدالت، برابری، و مساوات، گفته‏اند، نوشته‏اند و سروده‏اند ولی همین سخنوران توانا و نویسندگان چیره‏دست، شعرا و ادبای نامدار و متكلمان، فیلسوفان نامی، هنگامی كه خود بر مسند قدرت تكیه زده و به پست و مقامی رسیده‏اند، و در میدان عمل و محك تجربه قرار گرفته‏اند، برخلاف گفتار و نوشتار خویش، عمل كرده‏اند و با سیه‏روی، در معركه‏ی امتحان و آزمایش، مواجه شده‏اند.
حضرت علی(ع) در یك جمله‏ی كوتاه این واقعیت تلخ را این گونه بیان می‏فرماید: «حق و عدل، وسیع‏ترین میدانها را به هنگام گفتن دارد، تنگ‏ترین و مشكل‏ترین میدان را در مقام
عمل و اجرای قانون و دادن حق به صاحبان آن».18 اما در عصر ظهور حضرت مهدی این گونه نخواهد بود زیرا: اوّلاً: او معصوم است و منزّه از هر خطا و اشتباهی و ثانیا: با توجه به علم امامتی كه خداوند به او داده است، چهره واقعی افراد جانی، ستمكار و قانون شكن را می‏داند و می‏شناسد، لذا آن امام همام، برای استقرار نظام ارزشمند الهی و اصلاح جامعه و محیط امن و آرام، افراد جانی و بزهكار را شناسایی و تادیب خواهد كرد. حتی افراد و اشخاص كه در خفا و پنهانی، مرتكب جرم و جنایت شده و به حقوق دیگران تجاوز كنند، حضرت مهدی(عج) آنان را شناسایی و به كیفر اعمال ننگین‏شان خواهد رساند و همین امر باعث می‏شود كه افراد جانی و بزهكار، دست و پایشان را جمع كرده حتی در خفا و پنهانی هم، جرأت و جسارت گناه، معصیت، تخلّف و حرمت شكنی را نداشته باشند.
امام صادق(ع) می‏فرماید: «گاه اتفاق می‏افتد كه فردی در كنار مهدی(عج) ایستاده و سخن می‏گوید، كه آن حضرت دستور می‏دهد گردنش را «به خاطر جنایت مخفیانه‏اش» بزنند و آنگاه است كه در شرق و غرب عالم جنایتكاری نمی‏ماند مگر از آن پیشوای عدالت‏گستر و آگاه ، حساب می‏برد.19 در حدیث دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است كه «دنیا به پایان نخواهد رسید تا بزرگ مردی از خاندان ما قیام نماید، او به سبك داوود، حكومت و داوری خواهد كرد و از دلایل و گواهان نخواهد پرسید، حق هر كس را به او اعطا خواهد كرد».20
باز از امام صادق(ع) نقل شده است كه: «هنگامی كه قایم آل‏محمد(عج) قیام نماید، میان مردم به سبك داوود حكومت و داوری خواهد كرد و نیازی به دلیل و برهان ندارد خداوند به او الهام كرده و او با علم و آگاهی خویش، داوری و حكومت می‏كند و هر گروهی را از آنچه نهان می‏دارند با خبر می‏سازد.»21
حتی درباره قضات و نمایندگان كه حضرت مهدی(عج) به نقاط مختلف جهان گسیل می‏دارد، این گونه می‏خوانیم كه: «هنگامی كه قایم(عج) قیام كند به هر منطقه و شهری، فرستاده‏ای آگاه و پروا پیشه، گسیل می‏دارد و به او می‏گوید: برنامه كاری تو در كف دست توست، از این رو، هرگاه كاری برایت پیش آمد كه راه حلّ آن را نفهمیدی و داوری در آن را نشناختی، به كف دست خود نظاره كن و آنچه در آن یافتی عمل نما.»22
با توجه به احادیث فوق الذّكر، می‏توان گفت: هر مجرم و گناهكاری كه در خور كیفر باشد، امام مهدی(عج) براساس علم امامت خود، عمل كرده و حرمت‏شكنان
قوانین الهی و اجتماعی را به جزای اعمال ننگین‏شان خواهند رساند، و منتظر گواهی گواهان و اقامه‏ی دلایل و مدارك از سوی مدعی نخواهد ماند و به سوگندهای دروغین، از سوی طرفین دعوا، توجه نخواهد كرد، و آنچه حق و عدالت است، آن را ملاك قرار داده و براساس آن، حكم و داوری نموده و با اجرای دقیق احكام الهی، آزادی و امنیت به معنای واقعی كلمه را به جامعه جهانی عرضه خواهد كرد، امنیتی كه در آن، جان، مال، ناموس، حیثیت و آبروی افراد حفظ خواهد شد، و انسانها، دیگر از ناحیه تضییع حقوق‏شان، دلهره، اضطراب و نگرانی نخواهند داشت.
از خدا می‏خواهیم هر چه سریعتر، موانع ظهور آن امید محرومان و مستضعفان را مرتفع ساخته و لباس فرج، بر اندام و قامت مباركش بپوشاند و با ظهور آن فرزانه فضیلت سمبل فضیلت و كرامت، اسوه‏ی تقوا و عدالت و منتقم آل‏علی و محمد(ص) به تمامی نامردی‏ها و نامردمی‏ها پایان داده، ظلم و بی‏عدالتی را از كل جهان، ریشه‏كن سازد و با اجرای احكام و قوانین ارزشمند الهی و انسانی به دست نازنین آن یگانه دوران، امنیت و آزادی و عدالت اجتماعی را به ارمغان آورده و با داروی شفابخش دین، زخم‏های كهنه و دردهای دیرین انسان‏های مظلوم و مستضعفان التیام بخشد.

به امید آن روز < /SPAN>

پی نوشت :

1. اسراء/ 81 و انفال 7 ـ 8.

2. انبیاء/ 105 ـ 106 و قصص/ 5.

3. توبه/ 33 و صف/ 7.

5. نور/ 105 ـ 106.

6. نور/ 55. 7. منتخب الاثر، باب 43، حدیث 1، ص 379.

7. منتخب الاثر، باب 43، حدیث 1، ص 379.

8. نهج البلاغه، خطبه 87:«والبستكم العافیة من عدلی».

9. بحارالانوار، ج 52، ص 362: «…اما والله لیدخلن «القائم» علیهم عدله جوف بیوتهم كمایدخل الحروا…».

10. منتخب الا ثر، ص 147:… قال رسول اللّه‏(ص): «ابشّركم بالمهدی یبعث فی امتی علی اختلاف الناس و یرضی عنه ساكن السّماء و ساكن الارض یقسم المال صحاحا فقال له رجل و ما صحاحا ؟ قال: التسویه بین الناس».

11. بحارالانوار، ج 51، ص 88: «ویسوی بین الناس حتی لاتری محتاجا الی الزكاة».

12. امام مهدی از ولادت تا ظهور ، ترجمه علی كرمی، ص 614: «الا وان المهدی احسن الناس خلقا و خلقا ثم اذ اقام یجتمع الیه اصحابه علی عدة اهل بدر و هم ثلاثمائة و ثلاثة عشرة رجلاً كانهم لیوث قد خرجو من غایاتهم مثل زبرالحد ید لوانهم همو ا بازالة الجبال الرواسی لازالوها عن مواضعها فهم الذین وحدوا اللّه‏ حق التوحیده…».

13. رجوع به عصر زندگی، ص 57.

14. بحارالانوار ج 51، ص 120: «لیننزعن عنكم قضاة السوء و لیقبضنّ عنكم المراضین ولیعزلن عنكم امراء الجور ولیطهرنّ الا رض من كل غاش».

15. نهج البلاغه خطبه 138: «یأخذ الوالی من غیرها عمّالها علی مساوی اعمالها».

16. المهدی الموعود المنتظر، ج 1، ص 277: «المهدی سمع بالمال شدید علی العمّال رحیم بالمساكین».

17. عصر زندگی ـ آینده انسان و اسلام ـ، ص 59.

18. نهج البلاغه، خطبه 216:«فالحق اوسع الاشیاء فی التواصف واضیقها فی التناصف».

19. غیبت نعمانی، ص 239، باب 13، حدیث 33؛ بحارالانوارج 52، ص 320: « بیناالرجل علی راس القائم(عج) یامرو ینهی اذامر «الامام» بضرب ، عنقه فلا یبقی بین الخافقین شیء الاّ خافه».

20. بحارالانوار، ج 52، ص 32؛ بصائرالدرجات، ص 278: «لاتذهب الدنیا حتی یخرج رجل منی یحكم».

21. بحارالانوار چاپ بیروت ج 52، باب27، حدیث 89، ص 339: «اذاقام قائم آل‏محمد(عج) حكم بین الناس بحكم داوود لایحتاج الی بینة یلهمه اللّه‏ تعالی و یحكم بعلمه و یخبر كل قوم بما استببطنواه»

22. غیبت نعمانی، ص 319، باب 21، حدیث 8 ؛ بحارالانوار، ج
52، ص 365: «اذاقام القائم بعث فی اقالیم الارض فی كل اقلیم رجلا… یقول له الامام(ع) عهدك فی كفك فاذا ورد علیك امر لا تفهمه و لا تعرف القضاءٌ فیه فانظر الی كفك و اعمل بما فیها». 

*****

منبع : مركز فرهنگ و معارف قرآن، محمد آصف عطائی

www.thaghalain.com