ضرورت آسيب‌شناسی و بازنگری در شيوه‌های آموزشی طرح مدارس قرآن

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه خوزستان، با حضور كارشناسان و مسئولان آموزش و پرورش خوزستان ميزگرد «آسيب‌شناسی مدارس قرآن» در سالن سمينار جهاددانشگاهی خوزستان برگزار شد. «علی بهرام‌زاده»، معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش استان خوزستان اظهار كرد: برای استفاده بهينه از فضای خالی مدارس در نوبت دوم و با توجه به نياز جامعه امروز به قرآن‌آموزی، وزارت آموزش و پرورش تصميم گرفت مدارس قرآن را راه‌اندازی كند تا اين مدارس با مديريت معلمان و مديرانی كه در آن‌‌ها فعاليت می‌كنند، اداره شوند.
وی افزود: نخستين مرحله انجام اين كار با راه‌اندازی 10‌هزار مدرسه قرآن در كشور مطرح شد كه بنا به اعلام وزارت آموزش و پرورش و سهميه اعلامی، 692 مدرسه استان خوزستان اختصاص يافت.‌ ما نيز بعد از شروع به كار برای هر منطقه آموزشی سهميه‌ای را با توجه به پتانسيل و توانايی‌های آن تعيين كرده‌ايم.
بهرام‌زاده ادامه داد: برای راه‌اندازی اين 692 مدرسه وزير آموزش و پرورش دستور پرداخت يك‌ميليون تومان برای هر مدرسه را صادر كرده است، كه خوشبختانه اين پول وارد استان شده است.
كمبود مدرس و فضای آموزشی از مشكلات اصلی مدارس قرآنی
معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش خوزستان، افزود: ضمناً برای مديران، مدرسان و خدمتگزاران اين مدارس نيز حق‌الزحمه‌ای ماهانه تعيين شده است كه هر مدرسه قريب هفتصد هزارتومان در هرماه برای آن هزينه می‌كند. نكته قابل ذكر آن است كه ما در برخی مناطق آموزش و پرورش خوزستان از استقبال بيشتری برخوردار بوده‌ايم، اما كمبود مدرس و فضای آموزشی از مشكلات اصلی ما در اين عرصه است.
وی افزود: با توجه به تقاضای‌های مكرر برای افزايش سهميه‌ برخی از مناطق، پس از توافق آموزش و پرورش خوزستان با وزارت آموزش و پرورش تعداد اين مدارس افزايش می‌يابد.
بهرام‌زاده در پاسخ به پرسشی مبنی بر چگونگی بهره‌مندی از مدرسان برای تدريس در مدارس قرآن، بيان كرد: اولويت با معلمين مدارس همان منطقه است، اما در غير اين صورت استفاده از طلاب حوزه علميه و ديگر افراد مسلط به علوم قرآنی در دستور كار است.
بهرام زاده:
دو مشكل اصلی دو شيفته بودن بسياری از مدارس و نبود استاد كافی و متخصص قرآن برای اداره كلاس‌های مدارس قرآن مشهود است
بهرام‌زاده بيان كرد: نمی‌خواهم بگويم در سطح كشور اجرای مدارس قرآن با مشكل مواجه نيست و دو مشكل اصلی دو شيفته بودن بسياری از مدارس و نبود استاد كافی و متخصص قرآن برای اداره كلاس‌های مدارس قرآن مشهود است.
معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش خوزستان، ادامه داد: اگر بخواهيم اين دو مشكل را حل كنيم، قاعدتا امری زمان‌گير است. آن‌چه كه مطرح می‌باشد، آن است كه اجرای اين طرح را بايد با جديت آغاز كرد.
وی اظهار كرد: مراكز دارالقرآن‌های آموزش و پرورش استان خوزستان در حال حاضر به عنوان مدارس تخصصی قرآن نام‌گذاری شدند، كه در آن‌ها تدريس اساتيد و روش‌های انتقال مفاهيم آموزش قرآن به دانش‌آموزان صورت می‌گيرد. البته برخی مناطق آموزش و پرورش در خوزستان خود در حال انجام اين‌ امور هستند. لذا اين دو مشكل را می‌پذيرم اما اگربه دنبال شرايط مطلوب باشيم، زمان می‌گيرد و تا سال آينده ادامه می‌يابد.
بهرام‌زاده افزود: وزير آموزش و پرورش بنا دارد كه مدارس قرآن در كشور به 50‌ هزار مدرسه برسد، اگر ما به دلايل وجود چنين مشكلات و موانعی قدم اول را برنداريم، دچار مشكل می‌شويم. يك مشكل ديگر در زمينه فضا مشاهده می‌شود، كه البته امری بغرنج است. سياست به خرج داده شده كه مدارس دوشيفته در فضاهايی مانند سالن اجتماعات، كتابخانه و نمازخانه كلاس داير كنند.
وی افزود: انجام نظرسنجی در حين اجرای رطرح آغاز شده است و در حال جمع‌آوری اشكالات اين طرح هستيم. آن اشكالاتی كه در استان قابل حل است در اين‌جا برطرف می‌شود و برخی هم مانند تعيين و تأمين اعتبار برای افزايش انگيزه دانش‌آموزان در وزارت حل می‌شود.
معاون پرورشی آموزش و پرورش خوزستان:
يكی از مشكلات و آسيب‌های اجتماعی درباره پر كردن اوقات فراغت است؛ اين مدراس راهی برای غنی‌سازی اين اوقات است البته اين تنها كفايت نمی‌كند
معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش خوزستان، گفت: هر دانش‌آموز با توجه به اشتياق خود در هر هفته دو جلسه در كلاس‌های مدارس قرآنی حضور می‌يابد. يكی از مشكلات و آسيب‌های اجتماعی درباره پر كردن اوقات فراغت است؛ اين مدراس راهی برای غنی‌سازی اين اوقات است البته اين تنها كفايت نمی‌كند.
بهرام‌زاده اظهار كرد: در مناطقی كه والدين در رابطه با مدارس قرآنی توجيه شده‌اند، استقبال بهتر است. لذا تبليغات لازم در اين زمينه بسيار حائز اهميت است. متأسفانه شبكه‌های مختلف تلويزيونی تبليغات كافی برای مدارس قرآن در استان و كشور نداشتند كه جای تأمل دارد.
وی ادامه داد: مدارس قرآن بايد سطوح تخصصی رشته‌های قرآنی را آموزش دهند، لذا نياز به تقويت‌های مالی فراوان دارند. بايد در سيستم وزارت آموزش و پرورش به طور مستمر برای مدارس تخصصی قرآن بودجه اختصاص يابد.
معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش خوزستان گفت: از نظر زمان‌بندی و تشكيل كلاس‌های مدارس قران دست مديران باز است و هر زمانی را كه مناسب ببينند و تشخيص ‌دهند، می‌توانند كلاس را برگزار كنند.
وی ادامه داد: ما از دو سال گذشته بحث طرح تربيت‌مربی قرآن را مطرح كرديم و تاكنون موفقيت‌های خوبی را شاهد بوده‌ايم. در اعتبارات سفر سوم هيئت دولت اين طرح را در استانداری برديم و خوشبختانه تأييد شد. برای استمرار مدارس قرآن بايد روی اين نكات بيشتر تأكيد شود. برای جذب دانش‌آموزان به حضور فعال در مدارس قرآنی نيز بايد برنامه‌های فرهنگی در كلاس‌های آموزشی قرآن داشته باشيم كه متأسفانه اين امور در اعتبارات پيش‌بينی نشده است. لذا بايد برای اين كارها اعتبار خاصی نيز پيش‌بينی شود.
بهرام‌زاده:
برای جذب دانش‌آموزان به حضور فعال در مدارس قرآنی نيز بايد برنامه‌های فرهنگی در كلاس‌های آموزشی قرآن داشته باشيم كه متاسفانه اين امور در اعتبارات پيش‌بينی نشده است
معاون پرورشی و تربيت بدنی سازمان آموزش و پرورش خوزستان تصريح كرد: انجام كارهای ستادی قرآن نياز به اعتبار دارد. بحث نظارت بر اينكه اين مدارس تا چه اندازه به آن‌چه مدنظر بوده دست يافته، از سياست‌های اصلی است. اين نظارت را در استان خوزستان به عهده مدارس تخصصی قرآن قرار داده‌ايم.
بومی نبودن طرح مدارس قرآنی
در ادامه اين نشست حجت‌الاسلام «جوادچاووشی» رئيس ستاد اقامه نماز اهواز گفت: در مدارس زنگ قرآن اجباری است و همين اجبار انگيزه را در دانش‌آموز می‌كشد. البته سطح معلومات معلم قرآنی كه در اين كلاس‌‌ها آموزش می‌دهد نيز اغلب ضعيف است و يا روش‌های تدريس را بلد نيستند.
وی افزود: متأسفانه فضای مناسب با بحث آموزش قرآن نيز در مدارس ما وجود ندارد و اهميت زنگ قرآن مانند دروس رياضی و فيزيك نيست. همچنين ‌می‌توان به ساعت تشكيل كلاس‌‌ها اشكال وارد كرد. ساعاتی كه قرار است دانش‌آموزان در مدارس قرآن حضور يابند، يا وقت استراحت آنان و يا زمان انجام تكاليف مدرسه آن‌ است كه جای تأمل دارد.
رئيس ستاد اقامه نماز اهواز گفت: به نظر می‌رسد از بين تمام ساعت‌های فراغت از درس، بهترين ساعت را بعد از نماز مغرب و عشا می‌توان قرار داد.
چاوشی ادامه داد: اين طرح بومی‌سازی نشده است و طرح در عين وحدت رويه بايد بومی باشد. حال اين پرسش مطرح است كه در مسائل مالی آيا بودجه می‌تواند مسائل اين طرح را حل كند؟ آيا پول انگيزه‌ها را حل می‌كند؟ طبعا پول كه همه چيز را حل نمی‌كند.
چاووشی گفت: متأسفانه اجرای مدارس قرآن كارشناسی نشده بود. اولين كاری كه مدرس می‌كند سطح‌بندی دانش‌آموزان و بعد شيفت‌بندی است و هر يك از دانش‌آموزان با توجه به سطح خود سر يك كلاس می‌رود. در اين روش ضعف‌ها پلكانی می‌شوند. آيا اين اقدامات در اين مدارس صورت می‌گيرد و يا اينكه اين مورد سليقه‌ای است؟
چاوشی:
اصل طرح بسيار مبارك و شايسته و مطلوب است، اما بايد در خصوص ارتقا و نحوه‌ اجرای طرح تلاش شود
مسئول ستاد اقامه نماز اهواز گفت: اجرای چنين طرحی ضروری است. اين ضرورت را از خروجی‌های آموزش و پرورش و دانشگاه كه متأسفانه خروجی ضعيفی در آموزش روخوانی و روان خوانی قرآن دارند، می‌توان حس كرد. اصل طرح بسيار مبارك و شايسته و مطلوب است، اما بايد در خصوص ارتقا و نحوه‌ اجرای طرح تلاش شود. متأسفانه اين طرح در آموزش و پرورش بدون نظرسنجی از استان‌ها تصويب شده كه اولين قدم اشتباه اين طرح است.
وی افزود: بايد وزير محترم آموزش و پرورش ابلاغی به معاونان هر استان می‌داد و در شورايی طرح تعديل و تصويب می‌شد. دومين كار كه بايد انجام می‌گرفت، بومی‌سازی بوده است. آيا آب‌وهوای يك شهرستان با يك شهرستان ديگر در كشور فرق نمی‌كند؟ آيا فضاهای آموزشی موجود در استان خوزستان با استان كوچكی مانند زنجان يكی است؟ پس طرح بومی‌سازی نشده است.
چاوشی با تأكيد بر ضرورت تأمين فضای مناسب و متفاوت برای برپايی جلسات آموزش قرآن، بيان كرد: شايد برخی جاها از نمازخانه استفاده می‌كنند، اما بايد فضای ظاهری كلاس با كودك سخن بگويد و آمادگی پذيرش دانش‌آموزان را داشته باشد.
توجيه والدين زمينه‌ساز استقبال بهتر دانش‌آموزان از مدارس قرآنی
«سيدعدنان موسوی»، مسئول كميته ارزشيابی طرح مدارس قرآن آبادان، نيز در ادامه اين نشست گفت: اجرای طرح مدارس قرآن كار بسيار مطلوبی است كه برای آموزش قرآن همتی در كشور انجام شود. بيش از 10 سال است كه مقام معظم رهبری در ديدارهای خود با قاريان و فعالان قرآن، بارها و بارها تأكيد داشتند كه همه بايد روخوانی قرآن را ياد بگيرند. اين كار بسيار ارزشمند است و آرزوی مقام معظم رهبر و اهل‌ قرآن است كه كسی در كشور نباشد كه قرآن را نتواند بخواند.
وی افزود: اما در نحوه اجرای طرح مدارس قرآنی كارشناسی بيشتری لازم بود. بايد مديران و مدرسان آموزش و پرورش در تصميم‌گيری دخالت می‌كردند و نقاط قوت و ضعف كار را می‌ديدند و طرح در يك استان از كشور به طور آزمايشی اجرا می‌شد تا نقاط ضعف و قوت آن به خوبی مشاهده شود.
مسئول كميته ارزشيابی طرح مدارس قرآن آبادان، ادامه داد: حضور دانش‌آموزان در شيفت مخالف در مدارس بسيار سخت است. خستگی دانش‌آموزان و كمبود وقت آنان برای ساير فعاليت‌ها موجب می‌شود حضور آن‌ها در ساعات بعدازظهر مطلوب نباشد.
موسوی بيان كرد: در رابطه با سطح‌بندی افراد در مناطق بايد گفت متأسفانه در خيلی از مناطق مربيان خود، حتی روخوانی را كاملا آشنا نيستند. البته بايد اذعان داشت مسئولان فنی برگزاری اين كلاس‌ها، مسئولان دارالقرآن‌ها هستند، كه خود قرآنی‌اند و دوره‌های مختلف را می‌شناسند. همچنين در جلسات اوليه عنوان شد كه افراد با توانايی بالای قرآنی در سطح بالاتری دوره را بگذرانند.
وی بيان كرد: چه كاری برای جذب دانش‌آموزان در مدارس قرآن انجام شده است؟ مقداری از اين مسوليت به وزارتخانه و مقداری به نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی و سطوح پايين‌تر بر می‌گردد. برای قرآن در فضای كشور آيا ايجاد انگيزه شده است؟ بايد كاری كرد كه برای جذب افراد بيشتر توجه شود.
موسوی:
متأسفانه ما در كشور يك وحدت ‌رويه در رسم الخط قرآن نداريم
موسوی افزود: برای انگيزه ورود دانش‌آموزان به اين مدارس بايد كاری كرد كه صدا و سيما می‌تواند مؤثر باشد تا بچه‌ها احساس كنند حضور در اين كلاس‌های قرآن بسيار مهم است. اين يكی از نكات بسيار مهمی است كه از آن غفلت شده است. اگر بخواهيم برای سال آينده نتيجه بگيريم بايد اين امر را مورد توجه قرار دهيم. ما در كشور متأسفانه يك وحدت ‌رويه در رسم‌الخط قرآن نداريم.
وی با اشاره به منبع تدريس در مدارس قرآن، گفت: كتاب «نسيم انس» تأليف «حسنعلی شريف» در اين مدارس در حال تدريس است كه كتاب خوبی است، اما نبايد به كتاب اين نويسنده و فعال قرآنی كه به حق زحكت‌كش است، اكتفا كنيم. البته در استان خوزستان علاوه بر آن، كتاب ديگری ارائه می‌شود كه آموزش روخوانی قرآن است. بايد بيشتر از اين‌ها كار كنيم و نياز است كه كار دقيق‌تری صورت گيرد و كتاب‌های مختلف را تهيه كرد و متناسب با سن و سال دانش‌آموزان ارائه شود.
مسئول كميته ارزشيابی طرح مدارس قرآن آبادان، بيان كرد: بايد توجه داشت جذب افراد به قرآن در شهرهای بزرگ سخت‌تر است، بايد در تصميم‌گيری مدنظر گرفته شود.
مسئول كميته آموزشی مدارس قرآن آبادان:
دغدغه همه قرآنيان اين بوده كه كارهای قرآنی سروسامان بگيرد. لذا فكر و طرح بسيار عالی است، اما دراجرای طرح‌هايی كه با ركن دين سروكار دارند ، بايد حساسيت بيشتری داشت. می‌طلبد اتاق فكری آن فكر را بررسی و آسيب‌شناسی كند
لزوم انگيزه‌بخشی به دانش‌آموزان برای شركت در مدارس قرآنی
در ادامه «جاسم حسينی‌زاده»، مسئول كميته آموزش طرح مدارس قرآن آبادان، گفت: طرح مدارس قرآن فی‌النفسه كار عالی و مطلوبی است. دغدغه همه قرآنيان اين بوده كه كارهای قرآنی سروسامان بگيرد. لذا فكر و طرح بسيار عالی است، اما دراجرای طرح‌هايی كه با ركن دين سروكار دارند ، بايد حساسيت بيشتری داشت. می‌طلبد اتاق فكری آن فكر را بررسی و آسيب‌شناسی كند.
وی افزود: اگر طرح در چند منطقه محدود اجرا و آسيب‌شناسی و پس از تأييد نهايی و حذف تمام موانع احتمالی موجود در كشور اجرا می‌شد،بهتر بود.
وی ادامه داد: برای آسيب‌شناسی بايد از رأس هرم آغاز كرد. بايد ديد آيا اصلاً 10هزار فضای خالی امسال آن هم به صورت تك‌شيفته در كشور وجود دارد يا خير؟ دوم اينكه در آن استان‌ها توزيع چگونه صورت گرفته است؟ نيروی انسانی طرح نيز بسيار مهم است. نيروهای رسمی آموزش و پرورش كه انصافاً قليل هستند و جوابگوی اين طرح نيستند، پس بايد سراغ نيروهای آزاد برويم. منابع آموزش نيز يكی ديگر از آن آسيب‌ها است.
حسين‌زاده گفت: سه سال پيش در استان خوزستان مقرر شد كه در تمامی مناطق استان دوره تربيت مربی برگزار شود، البته طرح به اتمام نرسيده و همچنان ادامه دارد و طبيعتاً از آن اندوخته‌ای با توجه به شرايط برای مدارس قرآن استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: حال اين سؤال مطرح می‌شود كه آيا برای تشكيل و راه‌اندازی اين مدارس تبليغات درستی انجام گرفته؟ با توجه به اينكه فضاهای آموزشی مناسب برای مدارس قرآن كم است و برخی توصيه به استفاده از فضاهای نزديك مدارس مثل كتابخانه‌های عمومی و مساجد می‌كنند، اما نبايد فراموش كردكه خروج دانش‌آموزان از محوطه مدرسه قرآن ممكن است مشكلات عديده‌ای ايجاد نمايد ضمنا آيا استفاده از مكان مقدسی نظير مسجد برای قرآن آموزان دختر هميشه امكان‌پذير است؟ لهذا اين امر همت و تلاش مسئولان برای آماده‌سازی فضاهای اين مدارس قرآن را می‌طلبد.
وی موانع و مشكلات طرح مدارس قرآن و پيشنهادات اجرايی جهت رفع آن موانع را به ترتيب در 16 و 17 بند يادآور شد و گفت: بهتر است طرح را در قالب دروس رسمی ارائه شود. دوم اينكه به مديران مقاطع مختلف فراخوانی داده شود و نحوه و چگونگی اجرای طرح را بيان كنند.
مسئول كميته آموزش طرح مدارس قرآن آبادان، افزود: محدود كردن مدارس به بعضی از آمارهای ثبت‌نام نظير حداقل 100 نفر برای مدرسه قرآن آن هم در ابتدای كار اثر منفی دارد، چرا كه با توجه به شرايط فعلی جامعه، جذب و خصوصاً نگهداری افراد جذب شده حتی با روش‌های مختلف نظير جوايز، نمره و غيره سخت به نظر می‌رسد.
وی بيان كرد: بعضی مربيان در مدارس خاص، ساعات كاری كمتر و سختی كار بيشتری دارند، بنابراين بايد به نوعی پرداخت حق‌الزحمه‌ها متناسب با حجم كار انجام شده باشد. مسأله اختلاف ساعات مربيان در مدارس مختلف با توجه به آمار ثبت‌نام نيز مقداری مشكل ايجاد كرده است، چرا كه اگر بر اساس اولويت‌‌بندی مربيان عمل نماييم، گاهاً می‌بينيم نيروهای توانمندتر در مدارسی قرار می‌گيرند كه ساعات كمتری دارند. همچنين اعزام نيرو به مناطق دورافتاده (نظير چوئبده در آبادان) دشوار است.
حسينی زاده:
اجباری كردن طرح مدارس قرآن از ديگر آسيب‌های طرح است، كه به نوعی مديران برای افزايش آمار اين كار را انجام داده‌اند
حسينی ‌زاده ادامه داد: بحث استفاده از نيروهای آزاد و مسائل خاص حقوقی آن‌ها هنوز لاينحل باقی مانده است.اجباری كردن طرح مدارس قرآن از ديگر آسيب‌های طرح است، كه به نوعی مديران برای افزايش آمار اين كار را انجام داده‌اند. مسئول كميته آموزش طرح مدارس قرآن آبادان، گفت: استفاده از مدارسی كه خود فضای لازم را نداشته و از فضاهای اطراف استفاده می‌كنند خود به نوعی مشكل‌آفرين است. توجيه نبودن بسياری از مديران در برنامه‌ريزی و نحوه كلاس‌بندی و تبليغات طرح در سطح شهرستان، نيز از ديگر مشكلات است.
وی در ادامه توجيه كامل مديران مدارس مجری طرح و نظرخواهی از آنان، اختصاص بخشی از نمره دروس پرورشی، دينی و قرآن به شركت‌كنندگان در كلاس‌های طرح مدارس قرآنی و پرداخت مناسب و به موقع حق‌الزحمه عوامل اجرای طرح را به عنوان راه‌كارهای اجرای بهتر طرح مدارس قرآنی پيشنهاد داد.
وی مشكل ديگر طرح مدارس قرآن را مباحث مالی و مشخص نبودن رديف اعتبار مالی برای اجرای طرح عنوان كرد و تشكيل شورای مالی در هر مدرسه را خواستار شد.
حسينی‌زاده تصريح كرد: پرداخت حق‌الزحمه‌ها بر اساس ساعت حضور هر نفر در كلاس و آموزش به‌صورت غيرحضوری از طريق وسايل كمك‌آموزشی يا حتی اينترنت نيز بسيار موثر است.