متن تفسیر سوره ی انسان (از جلد 25 تفسیر نمونه)
این سوره در مدینه نازل شده است و 31 آیه دارد.
اﺷﺎره
ﻣﺤﺘﻮای ﺳﻮره”اﻧﺴﺎن”
اﯾﻦ ﺳﻮره در ﻋﯿﻦ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻣﺤﺘﻮای ﻋﻤﯿﻖ و ﻣﺘﻨﻮع و ﺟﺎﻣﻌﯽ دارد و از ﯾﮏ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد:
در ﺑﺨﺶ اول از آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن و ﺧﻠﻘﺖ او از ﻧﻄﻔﻪ”اﻣﺸﺎج)”ﻣﺨﺘﻠﻂ(و ﺳﭙﺲ ﻫﺪاﯾﺖ و آزادی اراده او ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ.
در ﺑﺨﺶ دوم ﺳﺨﻦ از ﭘﺎداش اﺑﺮار و ﻧﯿﮑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎن ﻧﺰول ﺧﺎﺻﯽ در ﻣﻮرد اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ع دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم دﻻﺋﻞ اﺳﺘﺤﻘﺎق اﯾﻦ ﭘﺎداﺷﻬﺎ را در ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻮﺗﺎه و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
در ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻗﺮآن،و ﻃﺮﯾﻖ اﺟﺮای اﺣﮑﺎم آن،و راه ﭘﺮﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐ ﺧﻮدﺳﺎزی اﺷﺎره ﺷﺪه.
و در ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ ﺳﺨﻦ از ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﺸﯿﺖ اﻟﻬﯽ)در ﻋﯿﻦ ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن( ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺮای اﯾﻦ ﺳﻮره ﻧﺎﻣﻬﺎی ﻣﺘﻌـﺪدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺳﻮره”اﻧﺴﺎن” و ﺳﻮره”دﻫﺮ”و ﺳﻮره”ﻫﻞ اﺗﯽ”اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐـﺪام از آﻧﻬـﺎ از ﯾﮑﯽ از ﮐﻠﻤـﺎت اواﺋـﻞ ﺳﻮره ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ،ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ در رواﯾـﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪا در ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﺳﻮره ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﺗﻨﻬـﺎ از”ﻫﻞ
اﺗﯽ”ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ.
آﯾﺎ اﯾﻦ ﺳﻮره در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟
در اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻮره”ﻫـﻞ اﺗﯽ”ﻣـﺪﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﮑﯽ اﺳﺖ؟در ﻣﯿﺎن ﻣﻔﺴـﺮان ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺳﺖ،وﻟﯽ اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﻔﺴـﺮان ﺷـﯿﻌﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﯾﺎ ﺣﺪ اﻗﻞ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﯾﺎت آﻏﺎز ﺳﻮره ﮐﻪ ﻣﻘﺎم اﺑﺮار و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه،ﮐﻪ ﺷﺎن ﻧﺰول آن ﯾﻌﻨﯽ داﺳـﺘﺎن ﻧﺬر ﻋﻠﯽ ع و ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و اﻣﺎم ﺣﺴﻦ و اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ع و ﻓﻀﻪ ﻣﺸﺮوﺣﺎ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ. و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮر در ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤـﺎی اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﺰول آن در ﻣـﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ،
ﻫﻤـﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺮﻃﺒﯽ ﻣﻔﺴـﺮ ﻣﺸـﻬﻮر اﻫﻞ ﺗﺴـﻨﻦ در ﺗﻔﺴـﯿﺮش ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ:و ﻗﺎل اﻟﺠﻤﻬﻮر ﻣﺪﻧﯿﻪ”:ﻣﺸـﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ” .۱ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﻮره ﯾﺎ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﯾﺎت آن را ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﺷﺪ “ﻣﺪﻧﯽ”ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻋﻠﻤﺎء زﯾﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد: -۱ﺣﺎﮐﻢ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺣﺴﮑﺎﻧﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺗﻌﺪاد آﯾﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ و در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﻧـﺎزل ﺷـﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺸـﺮوﺣﺎ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ،و اﯾﻦ ﺳﻮره را ﺟﺰء ﺳﻮره ﻫﺎی ﻣـﺪﻧﯽ ﺷـﻤﺮده ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺳﻮره”رﺣﻤﻦ”،و ﻗﺒﻞ از ﺳﻮره”ﻃﻼق”ﻧﺎزل ﮔﺮ¤دﯾﺪه .۲ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب”اﯾﻀﺎح”اﺳﺘﺎد اﺣﻤﺪ زاﻫﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ را از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس آورده اﺳﺖ .۳ -۲در”ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﻘﺮآن”اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﻟﻠّﻪ زﻧﺠﺎﻧﯽ از ﮐﺘﺎب”ﻧﻈﻢ اﻟﺪرر و ﺗﻨﺎﺳﻖ اﻵﯾﺎت و اﻟﺴﻮر”از ﺟﻤﻌﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘـﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺳﻮره اﻧﺴﺎن را در ردﯾﻒ ﺳﻮره ﻫﺎی ﻣـﺪﻧﯽ آورده اﻧـﺪ .۱ -۳و ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب از”ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ ﻧـﺪﯾﻢ”از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﻮره ﻫﻞ اﺗﯽ را ﯾﺎزدﻫﻤﯿﻦ ﺳﻮره ﻣﺪﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد .۲ -۴در”اﺗﻘﺎن”ﺳﯿﻮﻃﯽ از ﺑﯿﻬﻘﯽ در”دﻻﺋﻞ اﻟﻨﺒﻮه”از ﻋﮑﺮﻣﻪ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺳﻮره ﻫﻞ اﺗﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ
.۳ -۵در”در اﻟﻤﻨﺜﻮر”ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه .۴ “-۶زﻣﺨﺸـﺮی”در”ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺸـﺎف”ﺷـﺎن ﻧﺰول ﻣﻌﺮوف آﯾـﺎت آﻏﺎز اﯾﻦ ﺳﻮره را در ﻣﻮرد ﻧـﺬر ﻋﻠﯽ ع و ﻫﻤﺴـﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ .۵ -۷ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮ دﯾﮕﺮی از ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﺰول آﯾﺎت آﻏﺎز اﯾﻦ ﺳﻮره را) إ ﱠن اﻟَْﺄﺑْﺮ¤ا َر (…در ﺑﺎره ﻋﻠﯽ ع و ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ع ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻮدن آن)زﯾﺮا ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﺗﻮﻟﺪ اﻣـﺎم ﺣﺴﻦ و اﻣـﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ع در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ(ﻣﺎﻧﻨـﺪ واﺣـﺪی در”اﺳـﺒﺎب اﻟﻨﺰول” ﺑﻐﻮی در”ﻣﻌـﺎﻟﻢ اﻟﺘﻨﺰﯾـﻞ”ﺳـﺒﻂ ﺑﻦ ﺟﻮزی در”ﺗـﺬﮐﺮه”ﮔﻨﺠﯽ ﺷـﺎﻓﻌﯽ در “ﮐﻔـﺎﯾﻪ اﻟﻄﺎﻟﺐ”و ﺟﻤﻌﯽ دﯾﮕﺮ
.6 اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻗـﺪری ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ”ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ادرﯾﺲ ﺷﺎﻓﻌﯽ” ﯾﮑﯽ از اﺋﻤﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺎﻧﻪ اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ،در ﺷـﻌﺮ ﻣﻌﺮوﻓﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ: اﻟﯽ م اﻟﯽ م و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﯽ؟ اﻋﺎﺗﺐ ﻓﯽ ﺣﺐ ﻫﺬا اﻟﻔﺘﯽ! و ﻫـﻞ زوﺟﺖ ﻓﺎﻃﻢ ﻏﯿﺮه؟ و ﻓﯽ ﻏﯿﺮه ﻫﻞ اﺗﯽ ﻫﻞ اﺗﯽ؟! ﺗﺎ ﮐﯽ ﺗﺎ ﮐﯽ و ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ؟ﻣﺮا در ﻣﺤﺒﺖ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺳـﺮزﻧﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﯿـﺪ! ﻣﮕﺮ ﻓـﺎﻃﻤﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ او ﺗﺰوﯾـﺞ ﺷـﺪ؟و ﻣﮕﺮ ﻫـﻞ اﺗﯽ در ﺑﺎره ﻏﯿﺮ او ﻧﺎزل ﺷـﺪه اﺳﺖ؟! ۱ﻣـﺪارک ﻓﺮاوان دﯾﮕﺮی در اﯾﻦ
وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﯿـﺎن ﺷﺎن ﻧﺰول آﯾﺎت إ ﱠن اﻟَْﺄﺑْ¤ﺮا َر ﯾﺸـ َﺮﺑُﻮ َن …اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد. اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن اﺻﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ آن را”ﻣﮑﯽ”ﺑﺪاﻧﻨﺪ، و ﺗﻤﺎم رواﯾﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺰول آن در ﻣﺪﯾﻨﻪ، و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺰول اﯾﻦ ﺳﻮره در ﺑﺎره ﻋﻠﯽ ع و ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و ﺣﺴـﻨﯿﻦ اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻨـﺪ! راﺳﺘﯽ ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ،ﻫﺮ ﺟﺎ آﯾﻪ و رواﯾﺘﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻋﻠﯽ و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ع ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﺮوﻫﯽ داد و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ای ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮔﻮﯾﯽ اﺳـﻼم ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎده! ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﻋﻠﯽ ع را از ﺧﻠﻔـﺎی راﺷـﺪﯾﻦ،و از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﺑﺰرگ اﺳـﻼم ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ع اﻇﻬﺎر ﻋﻼﻗﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ،ﺑﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﻣـﺎ اﯾﻦ ﻋﺼﺒﯿﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣـﺎﮐﻤﯿﺖ روح اﻣﻮی ﺑﺮ اﻓﮑـﺎر اﯾﻦ ﮔﺮوه اﺳﺖ و زاﺋﯿـﺪه ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت آن دوران ﺷﻮم،ﺧـﺪا ﻫﻤﻪ ﻣﺎ را از اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ.پ
“ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳﻮره ﻫﻞ اﺗﯽ ﮐﺎن ﺟﺰاؤه ﻋﻠﯽ اﻟﻠﻪ ﺟﻨﻪ و ﺣﺮﯾﺮا:
ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻼوت ﺳﻮره اﻧﺴﺎن
در ﺣـﺪﯾﺜﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم ص آﻣـﺪه اﺳﺖ: ﻣﻦ ﻗﺮأ ﺳﻮره”ﻫﻞ اﺗﯽ” را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭘﺎداش او ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺸﺖ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ اﺳﺖ” .۱ و در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ ع آﻣﺪه ﮐﻪ”ﯾﮑﯽ از ﭘﺎداﺷﻬﺎی ﮐﺴﯽ
ﮐﻪ ﺳﻮره ﻫﻞ اﺗﯽ را در ﻫﺮ ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم ص ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد”
سوره انسان آیات 1تا4
اشاره
هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا ﴿۱﴾
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿۲﴾
إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ﴿۳﴾
إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا ﴿۴﴾
ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﺨﺸﺎﯾﺸﮕﺮ -۱آﯾـﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﮔـﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮی ﻧﺒﻮد؟! -۲ﻣﺎ اﻧﺴﺎن
را از ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺨﺘﻠﻄﯽ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ،و او را ﻣﯽ آزﻣﺎﺋﯿﻢ)ﻟﺬا(او را ﺷﻨﻮا و ﺑﯿﻨﺎ ﻗﺮار دادﯾﻢ.
-۳ﻣﺎ راه را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ،ﺧﻮاه ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺎﺷﺪ)و ﭘﺬﯾﺮا ﮔﺮدد(ﯾﺎ ﮐﻔﺮان ﮐﻨﺪ.
-۴ﻣﺎ ﺑﺮای ﮐﺎﻓﺮان زﻧﺠﯿﺮﻫﺎ و ﻏﻠﻬﺎ و ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎی ﺳﻮزان آﻣﺎده ﮐﺮده اﯾﻢ.
ﺗﻔﺴﯿﺮ:
ﻧﻄﻔﻪ ﺑﯽ ارزش را اﻧﺴﺎن ﮐﺮدﯾﻢ،و ﺗﻤﺎم وﺳﺎﺋﻞ ﻫﺪاﯾﺖ را در اﺧﺘﯿﺎرش ﻧﻬﺎدﯾﻢ
ﺑـﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﺤﺜﻬﺎی اﯾﻦ ﺳﻮره ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ اﺳﺖ، وﻟﯽ در آﻏﺎز آن ﺳـﺨﻦ از آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﺶ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ و رﺳـﺘﺎﺧﯿﺰ اﺳﺖ،ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺳﻮره”ﻗﯿﺎﻣﺖ” در ﭼﻨﺪ ﺻـﻔﺤﻪ ﻗﺒﻞ
ﺷﺮح دادﯾﻢ.
ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:آﯾـﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زﻣـﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻـﻧﯽ ﺑﺮ اﻧﺴـﺎن ﮔـﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻧﺒﻮد”؟)
الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا ﴿۱﴾
آری،ذرات وﺟﻮد او ﻫﺮ ﮐـﺪام در ﮔﻮﺷﻪ ای ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﺑﻮد،در ﻣﯿـﺎن ﺧﺎﮐﻬـﺎ،در ﻻﺑﻼـی ﻗﻄﺮات آب درﯾﺎﻫـﺎ،در ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻮ زﻣﯿﻦ وﺟﻮد دارد، ﻣﻮاد اﺻﻠﯽ وﺟﻮد او ﻫﺮ ﮐﺪام در ﮔﻮﺷﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻬﻨﺎور اﻓﺘﺎده ﺑﻮد، و او در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ
ﮔﻢ ﺷﺪه،و ﻫﯿﭻ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻧﺒﻮد.
آﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮر از”اﻧﺴﺎن”در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن اﺳﺖ،و ﻋﻤﻮم اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ﯾﺎ ﺧﺼﻮصﺣﻀﺮت آدم اﺳﺖ؟. آﯾﻪ ﺑﻌـﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را از ﻧﻄﻔﻪ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﻗﺮﯾﻨﻪ روﺷـﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﯽ اول ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ”اﻧﺴﺎن”در
آﯾﻪ اول ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت است
1 – (1 در اﯾﻨﮑﻪ”ﻫـﻞ”در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻗـﺪ”ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ،ﯾـﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺘﻔﻬﺎم ﺗﻘﺮﯾﺮی ﯾﺎ اﺳـﺘﻔﻬﺎم اﻧﮑﺎری اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داده
ﻇﺎﻫﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﻔﻬﺎم ﺗﻘﺮﯾﺮی اﺳﺖ، و ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ”ا ﻟﯿﺲ ﻗﺪ أﺗ¤ﯽ ﻋ َﻠﯽ اﻟِْﺈﻧْ¤ﺴﺎن ﺣﯿﻦ ﻣِﻦ اﻟ ﱠﺪﻫ ِﺮ ﻟَﻢ ﯾﮑﻦ اﻧـﺪ،وﻟﯽ
ﺷﯿْﺌ ًﺎ ﻣﺬﮐﻮر ًا .”
“آدم”و”اﻧﺴﺎن”در آﯾﻪ دوم اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان آدم اﺳﺖ،وﻟﯽ اﯾﻦ ﺟﺪاﯾﯽ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ.
در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺟﻤﻠﻪ” ﻟَﻢ ﯾﮑﻦ ﺷـﯿْﺌ ًﺎ ﻣـﺬﮐﻮر ًا “:”ﭼﯿﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ذﮐﺮی ﻧﺒﻮد”ﻧﯿﺰ ﻧﻈﺮات دﯾﮕﺮی اﻇﻬـﺎر ﺷـﺪه اﺳﺖ،از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ:اﻧﺴﺎن ﺑﻪ
ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻋـﺎﻟﻢ ﻧﻄﻔﻪ و ﺟﻨﯿﻦ ﺑـﻮد ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑـﻞ ذﮐﺮی ﻧﺒﻮد،وﻟﯽ ﺑﻌـﺪا ﮐﻪ ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﮑﺎﻣـﻞ را ﭘﯿﻤﻮد ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدی ﻗﺎﺑـﻞ ذﮐﺮ
ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ.
در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ ع ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد
”:اﻧﺴﺎن”در”ﻋﻠﻢ ﺧﺪا” ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮد،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در”ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ”ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺒﻮد .(۱) در ﺑﻌﻀـﯽ از ﺗﻔﺎﺳـﯿﺮ ﻧﯿﺰ آﻣـﺪه ﮐـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر از”اﻧﺴـﺎن”در اﯾﻨﺠـﺎ ﻋﻠﻤـﺎء و داﻧﺸـﻤﻨﺪان اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺑـﻞ ذﮐﺮ
ﻧﺒﻮدﻧﺪ،اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻋﻠﻢ در ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم،در ﺣﯿﺎت و ﺑﻌﺪ از ﻣﻮﺗﺸﺎن،ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ذﮐﺮ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ.
ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ”ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب”اﯾﻦ آﯾﻪ را از ﮐﺴـﯽ ﺷـﻨﯿﺪ ﮔﻔﺖ ای ﮐﺎش آدم ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﻏﯿﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد،و
از ﻣﺎدرزاده ﻧﻤﯽ ﺷﺪ،و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﺒﺘﻼ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ! .(۲)
و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺗﻌﺠﺐ آور اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در واﻗﻊ اﯾﺮادی اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ.
*** ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻮﺑﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن،و ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪن اﺳﺖ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ.
“ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را از ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺨﺘﻠﻄﯽ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ،و او را ﻣﯽ آزﻣﺎﺋﯿﻢ،و ﻟﺬا او
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿۲﴾
“اﻣﺸﺎج”ﺟﻤﻊ”ﻣﺸﺞ)”ﺑﺮ وزن ﻧﺴﺞ ﯾﺎ ﺑﺮ وزن ﺳﺒﺐ(ﯾﺎ ﺟﻤﻊ “ﻣﺸﯿﺞ)”ﺑﺮ وزن ﻣﺮﯾﺾ(ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﯽء ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ.
آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن از”ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺨﻠﻮط”ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺧﺘﻼط ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺮد و زن و ﺗﺮﮐﯿﺐ”اﺳﭙﺮ”و”اوول”ﺑﻮده ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در رواﯾﺎت اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ع اﺟﻤﺎﻻ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ.ﯾﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ در درون ﻧﻄﻔﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣﻞ وراﺛﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ژﻧﻬـﺎ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آن وﺟﻮد دارد،و ﯾـﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺧﺘﻼط ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻧﻄﻔﻪ اﺳﺖ،ﭼﺮا ﮐﻪ از دﻫﻬﺎ ﻣﺎده ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸـﮑﯿﻞ
ﯾﺎﻓﺘﻪ،و ﯾﺎ اﺧﺘﻼط ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ،ﻣﻌﻨﯽ اﺧﯿﺮ از ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻣﻌﺘﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ اﺳﺖ.
اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﯿﺰ داده ﺷﺪه ﮐﻪ اﻣﺸﺎج اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﻄﻮرات ﻧﻄﻔﻪ در دوران ﺟﻨﯿﻨﯽ اﺳﺖ .(۱) ﺟﻤﻠﻪ”ﻧﺒﺘﻠﯿﻪ”اﺷـﺎره ﺑﻪ رﺳـﯿﺪن اﻧﺴـﺎن ﺑﻪ ﻣﻘـﺎم”ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﺗﻌﻬـﺪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ و آزﻣﺎﯾﺶ و اﻣﺘﺤﺎن”اﺳﺖ،و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ
ﻣﻮاﻫﺐ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﮐﺮاﻣﺖ ﻓﺮﻣﻮده و او را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ”ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ”ﻗﺮار داده اﺳﺖ.
و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ”آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﮑﻠﯿﻒ”ﺑﺪون”آﮔﺎﻫﯽ”ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ،در آﺧﺮ آﯾﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺑﺰار ﺷـﻨﺎﺧﺖ و ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ
در اﺧﺘﯿﺎر اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻗﺮار داده اﺳﺖ.
-1 (1 ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﺑـﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ”ﻧﻄﻔﻪ”ﻣﻔﺮد اﺳﺖ و ﺻـﻔﺖ آن”اﻣﺸـﺎج” ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻊ آﻣـﺪه،اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳـﺖ ﻧﻄﻔﻪ از اﺟﺰاء ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻪ،و در ﺣﮑﻢ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ”زﻣﺨﺸـﺮی”در”ﮐﺸﺎف”ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺸﺎج ﻣﻔﺮد
اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ وزن ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﻣﻨﻈﻮر از اﺑﺘﻼء و آزﻣﺎﯾﺶ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻄﻮرات و ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﯿﻦ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻄﻔﻪ ﺗﺎ رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ
اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ.وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ”ﻧﺒﺘﻠﯿﻪ”و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”اﻧﺴﺎن”ﺗﻔﺴﯿﺮ اول ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ اﺳﺖ.
ﺿﻤﻨـﺎ از اﯾـﻦ ﺗﻌـﺒﯿﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ رﯾﺸـﻪ ﻫﻤـﻪ ادراﮐـﺎت اﻧﺴـﺎن از ادراﮐـﺎت ﺣﺴـﯽ او اﺳـﺖ:و ﺑﻪ ﺗﻌـﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ ادراﮐـﺎت ﺣﺴـﯽ”ﻣﺎدر”ﻫﻤﻪ”ﻣﻌﻘﻮﻻت” اﺳﺖ،و اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎری از ﻓﻼﺳـﻔﻪ اﺳـﻼﻣﯽ اﺳﺖ،و در ﻣﯿﺎن ﻓﻼﺳﻔﻪ ﯾﻮﻧﺎن “ارﺳﻄﻮ”ﻧﯿﺰ ﻃﺮﻓﺪار
ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.
*** و از آﻧﺠــﺎ ﮐـﻪ ﺗﮑﻠﯿـﻒ و آزﻣــﺎﯾﺶ اﻧﺴــﺎن ﻋﻼــوه ﺑﺮ ﻣﺴــﺎﻟﻪ آﮔــﺎﻫﯽ و اﺑﺰار ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﻧﯿــﺎز ﺑـﻪ دو ﻋﺎﻣـﻞ دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴـﺎﻟﻪ”ﻫـﺪاﯾﺖ”و”اﺧﺘﯿﺎر”دارد آﯾﻪ ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:ﻣﺎ راه را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ،ﺧﻮاه ﺷﺎﮐﺮ و ﭘـﺬﯾﺮا ﺑﺎﺷـﺪ،ﯾﺎ
ﮐﻔﺮان ﮐﻨﻨﺪه و ﻧﺎﭘﺬﯾﺮا”
إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ﴿۳﴾
“ﻫــﺪاﯾﺖ”در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻌﻨﯽ وﺳــﯿﻊ و ﮔﺴـﺘﺮده ای دارد ﮐـﻪ ﻫـﻢ ﻫــﺪاﯾﺖ”ﺗﮑـﻮﯾﻨﯽ” را ﺷﺎﻣـﻞ ﻣﯽ ﺷـﻮد و ﻫـﻢ ﻫـﺪاﯾﺖ”ﻓﻄﺮی”و
ﻫﻢ”ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ”را ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻮق آﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ روی ﻫﺪاﯾﺖ ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ اﺳﺖ.
“ﺗﻮﺿـﯿﺢ”اﯾﻨﮑﻪ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮای ﻫﺪف”اﺑﺘﻼء و اﻣﺘﺤﺎن”و ﺗﮑﺎﻣﻞ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﻘﺪﻣﺎت وﺻﻮل ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف
را در وﺟﻮد او ﮐﻪ ﺧﺒﺮ”ﯾﮑﻮن”ﻣﺤﺬوﻓﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ)اﻣﺎ ﯾﮑﻮن ﺷﺎﮐﺮا و اﻣﺎ ﯾﮑﻮن ﮐﻔﻮرا.(-۱ (۱ “ﺷﺎﮐﺮا”و”ﮐﻔﻮرا”ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺴﺮان ﺣﺎل ﺑﺮای ﺿﻤﯿﺮ ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ در”ﻫﺪﯾﻨﺎه”ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد
آﻓﺮﯾﺪه،و ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻻزم را ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﯿﺪه اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻫﺪاﯾﺖ”ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ”اﺳﺖ.
ﺳﭙﺲ در اﻋﻤـﺎق ﻓﻄﺮﺗﺶ ﻋﺸـﻖ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﻮدن اﯾﻦ راه را ﻗﺮار داده،و از ﻃﺮﯾﻖ اﻟﻬﺎﻣـﺎت ﻓﻄﺮی ﻣﺴـﯿﺮ را ﺑﻪ او ﻧﺸـﺎن داده،و از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻫﺪاﯾﺖ”ﻓﻄﺮی”ﻧﻤﻮده و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ،رﻫﺒﺮان آﺳـﻤﺎﻧﯽ و اﻧﺒﯿﺎی ﺑﺰرگ را ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ روﺷﻦ ﺑﺮای “اراﺋﻪ ﻃﺮﯾﻖ”ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده،و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺪاﯾﺖ”ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ”ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ، و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺷﻌﺐ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻫﺪاﯾﺖ،ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دارد،و ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را
ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد.
روی همرﻓﺘﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻬﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
ﻣﺴﺎﻟﻪ”ﺗﮑﻠﯿﻒ”،ﻣﺴﺎﻟﻪ”ﻫﺪاﯾﺖ”و ﻣﺴﺎﻟﻪ”آزادی اراده و اﺧﺘﯿﺎر”ﮐﻪ ﻻزم و ﻣﻠﺰوم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﻣﮑﻤﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ.
“ﺧﻂ ﺑﻄﻼن ﺑﺮ ﻣﮑﺘﺐ ﺟﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ.
در ﺿﻤﻦ ﺟﻤﻠﻪ”
إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ﴿۳﴾
ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﺷﺎﮐﺮا”و”ﮐﻔﻮرا”ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ اﻣﮑﺎن دارد،ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرگ ﻫﺪاﯾﺖ اﻟﻬﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ
ﭘﺬﯾﺮا و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ،و راه ﻫﺪاﯾﺖ ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﻧﺪ،ﺷﮑﺮ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﺠﺎ آورده،و آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻔﺮان ﮐﺮده اﻧﺪ.
و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ از دﺳﺖ و زﺑﺎن ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ،ﮐﻪ از ﻋﻬﺪه ﺷـﮑﺮش ﺑﺪر آﯾﺪ، در ﻣﻮرد”ﺷـﮑﺮ”ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﮐﺮده،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد”ﮐﻔﺮان”ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﮐﻔﻮر)”ﺻـﯿﻐﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ(آﻣـﺪه،زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرگ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﮐﻔﺮان را ﮐﺮده اﻧـﺪ،ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﻮاع وﺳﺎﺋﻞ ﻫﺪاﯾﺖ را در اﺧﺘﯿﺎر آﻧﻬﺎ ﮔﺬارده،و اﯾﻦ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻔﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮد و
راه ﺧﻄﺎ ﺑﺮود.
ﺿﻤﻨـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗـﻮﺟﻪ داﺷﺖ”ﮐﻔﻮر”واژه ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻣﻮرد”ﮐﻔﺮان ﻧﻌﻤﺖ” ﺑﻪ ﮐـﺎر ﻣﯽ رود و ﻫﻢ در ﻣﻮرد”ﮐﻔﺮ اﻋﺘﻘـﺎدی”
)ﻫﻤـﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ راﻏﺐ در ﻣﻔﺮدات آورده اﺳﺖ.( در آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﺷﺎره ﮐﻮﺗﺎه و ﭘﺮﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ را¤ه
ﮐﻔﺮ و ﮐﻔﺮان را ﻣﯽ ﭘﻮﯾﻨـﺪ ﮐﺮده،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:ﻣـﺎ ﺑﺮای ﮐـﺎﻓﺮان زﻧﺠﯿﺮﻫـﺎ و ﻏﻠﻬﺎ و ﺷـﻌﻠﻪ ﻫﺎی ﺳﻮزان آﺗﺶ آﻣﺎده ﮐﺮده اﯾﻢ)
إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا ﴿۴﴾
ﺗﻌـﺒﯿﺮ ﺑـﻪ”اﻋﺘـﺪﻧﺎ)”آﻣـﺎده ﮐﺮده اﯾـﻢ(ﺗﺎﮐﯿـﺪی اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺴـﺎﻟﻪ ﺣﺘﻤﯽ ﺑـﻮدن ﻣﺠـﺎزات اﯾﻦ ﮔﺮوه،درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣـﺎده ﮐﺮدن از ﻗﺒـﻞ،ﮐـﺎر ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺤـﺪودی دارﻧـﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺎز ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﻨﻨـﺪ، و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﺑﺎره ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻮردی ﻧـﺪارد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ را اراده ﮐﻨـﺪ ﺑـﺎ ﻓﺮﻣـﺎن “ﮐﻦ”ﻓﻮرا ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد،در ﻋﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑﺮای ﺑﯿـﺎن ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠــﺎزات ﮐــﺎﻓﺮان اﻋﻼــم ﻣﯽ ﮐﻨــﺪ ﮐـﻪ وﺳﺎﺋــﻞ ﻣﺠــﺎزات آﻧﻬــﺎ از ﻫـﻢ اﮐﻨــﻮن آﻣــﺎده اﺳـﺖ! “ﺳــﻼﺳﻞ”ﺟﻤــﻊ”ﺳﻠﺴــﻠﻪ”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”زﻧﺠﯿﺮ”و”اﻏﻼل”ﺟﻤﻊ”ﻏﻞ” ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﻠﻘﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﯾﺎ دﺳـﺘﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ،ﺳـﭙﺲ آن را ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ
.(۱)
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ذﮐﺮ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ،و ﺳـﭙﺲ ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎی ﺳﻮزان آﺗﺶ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺠﺎزات ﻋﻈﯿﻢ اﯾﻦ ﮔﺮوه اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ
ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه،و”ﻋﺬاب” و”اﺳﺎرت”در آن ﺟﻤﻊ اﺳﺖ.
آزادی آﻧﻬﺎ در ﺷﻬﻮات در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﺒﺐ اﺳﺎرت آﻧﻬﺎ در آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد،
۳۳۸: ص
-1 (1 ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺑﺎره ﻣﻌﻨﯽ”اﻏﻼل”را ذﯾﻞ آﯾﻪ ۸ ﺳﻮره ﯾﺲ)ﺟﻠﺪ ۱۸ ﺻﻔﺤﻪ (۳۲۱ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ.
آﺗﺸﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ در آﻧﺠﺎ ﺗﺠﺴﻢ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و داﻣﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
***
ﻧﮑﺘﻪ:
ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺮ ﻏﻮﻏﺎی ﺟﻨﯿﻦ: ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻧﻄﻔﻪ اﻧﺴـﺎن از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺮد و زن ﮐﻪ اوﻟﯽ”اﺳﭙﺮ”ﯾـﺎ”ﮐﺮﻣـﮏ” و دوﻣﯽ”اوول”ﯾـﺎ”ﺗﺨﻤـﮏ”ﻧﺎم دارد ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣﯽ
ﺷﻮد.
اﺻـﻞ وﺟﻮد”ﻧﻄﻔﻪ”و ﺳـﭙﺲ ﺗﺮﮐﯿﺐ آن،و ﺑﻌـﺪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﯿﻦ،از ﻋﺠﺎﺋﺐ و ﺷـﮕﻔﺘﯿﻬﺎی ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ
ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ”ﺟﻨﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ”ﭘﺮده از اﺳﺮار آن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﺳﺮار ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻨﻮز در ﭘﺮده ﻧﻬﺎن اﺳﺖ.
از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﮕﻔﺘﯿﻬﺎی ﻣﺰﺑﻮر ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ اﻣﻮر زﯾﺮ اﺳﺖ:
“-۱اﺳﭙﺮ”ﮐﻪ ﺑﺎ آب ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺮد ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ذره ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﯾﮏ ﺳﺮ و ﮔﺮدن و دم ﻣﺘﺤﺮک ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ،و ﻋﺠﺐ اﯾﻨﮑﻪ در ﻫﺮ ﺑﺎر اﻧﺰال ﻣﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از دو ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼـﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن!اﺳﭙﺮ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ،وﻟﯽ از اﯾﻦ ﻋـﺪه ﺑﯿﺸـﻤﺎر، ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد وارد ﺗﺨﻤﮏ ﺷـﺪه،و ﺑﺎرور ﻣﯽ ﮔﺮدد،وﺟﻮد اﯾﻦ ﺗﻌـﺪاد ﻧﻄﻔﻪ ﻧﺮ ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﭙﺮﻫـﺎ ﺑﺮای رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﺨﻤﮏ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ آن ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدی ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ،و اﮔﺮ اﯾﻦ ﺗﻌـﺪاد
ﻋﻈﯿﻢ ﻧﺒﻮد ﺷﺎﯾﺪ اﻣﺮ ﺑﺎرور ﺷﺪن
۳۳۹: ص
ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ.
“-۲رﺣﻢ”ﻗﺒﻞ از دوران ﺑﺎرداری ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮔﺮدو اﺳﺖ!اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اﻧﻌﻘﺎد ﻧﻄﻔﻪ و ﭘﺮورش ﺟﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﺪری ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎی زﯾﺎدی را اﺷﻐﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻋﺠﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺪار آن ﺑﻘﺪری ﻗﺎﺑﻞ ارﺗﺠﺎع اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ
ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
-۳ﺧـﻮن در دﯾﻮاره رﺣﻢ در ﻋﺮوق و رﮔﻬـﺎ ﻧﯿﺴﺖ!ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧـﺎودان در ﻣﯿـﺎن ﻋﻀـﻼت ﺟـﺎری اﺳﺖ،زﯾﺮا اﮔﺮ رﮔﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺸـﺶ ﻓﻮق اﻟﻌـﺎده ﺟـﺪار رﺣﻢ ﺗـﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﯽ آورد! -۴ﺑﻌﻀـﯽ از داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻄﻔﻪ زن دارای اﻟﮑﺘﺮﯾﺴـﺘﻪ”ﻣﺜﺒﺖ” اﺳﺖ و اﺳﭙﺮ داری اﻟﮑﺘﺮﯾﺴـﺘﻪ”ﻣﻨﻔﯽ”،و ﻟـﺬا ﺑﻪ ﺳﻮی ﻫﻢ ﮐﺸـﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ،اﻣـﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﭙﺮ وارد ﺗﺨﻤـﮏ ﺷـﺪ ﺑـﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ آن را ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﭙﺮﻫﺎی ﺑﯿﺸـﻤﺎر دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در اﻃﺮاف آن وﺟﻮد دارﻧـﺪ از آن
راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، و ﺑﻌﻀﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ورود اﺳﭙﺮ،ﻣﺎده ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﺮﺷﺢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﭙﺮﻫﺎ را ﻣﯽ راﻧﺪ.
-۵ﺟﻨﯿـﻦ در ﻣﯿـﺎن ﮐﯿﺴﻪ ای ﺑﺰرگ در آﺑﯽ ﻏﻠﯿـﻆ ﺑﻨـﺎم”آﻣﻨﯽ ﺑـﻮس” ﻏـﻮﻃﻪ ور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﺿـﺪ ﺿـﺮﺑﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻧـﻮاع ﺣﺮﮐـﺎت ﺗﻨـﺪ ﻣـﺎدر،و ﯾﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺷـﮑﻢ،دارد،ﺑﻌﻼوه ﺟﻨﯿﻦ را ﺑﻪ ﺻﻮرتﯾﮏ ﻧﻮاﺧﺖ ﮔﺮم ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد، و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺮارت ﺧـﺎرﺟﯽ در آن ﺑﻪ زودی اﺛﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨـﺪ و از ﻫﻤﻪ ﺟـﺎﻟﺒﺘﺮ اﯾﻨﮑﻪ او را در ﺣـﺎﻟﺖ ﺑﯽ وزﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫـﺪ،و از ﻓﺸﺎر آوردن اﻋﻀﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﯿﻦ روی ﻫﻤـﺪﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺿﺎﯾﻌـﺎﺗﯽ ﺷﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ! -۶ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺟﻨﯿﻦ از ﻃﺮﯾﻖ”ﺟﻔﺖ”و”ﺑﻨﺪ ﻧﺎف”ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد،ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮن ﻣﺎدر ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ و اﮐﺴﯿﮋن وارد ﺟﻔﺖ ﺷﺪه،و ﺑﺎ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺟﺪﯾﺪی از
۳۴۰: ص
ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻨﺪ ﻧﺎف وارد ﻗﻠﺐ ﺟﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد،و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
ﺟـﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻄﻦ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻗﻠﺐ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﺼـﻔﯿﻪ از ﻃﺮﯾﻘﻪ رﯾﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ،زﯾﺮا
ﺟﻨﯿﻦ ﺗﻨﻔﺲ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ،ﺗﻮﻟﺪ،ﺣﻔﺮه ﻫﺎ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ،و دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ اﻓﺘﺪ! .(۱)
۳۴۱: ص
-1 (1 در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ از ﺟﻠﺪ اول ﮐﺘﺎب اوﻟﯿﻦ داﻧﺸﮕﺎه و آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﮐﺘﺐ دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
آیات 5 تا 11 سوره انسان
إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا ﴿۵﴾
عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا ﴿۶﴾
يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ﴿۷﴾
وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا ﴿۸﴾
إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا ﴿۹﴾
إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا ﴿۱۰﴾
فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا ﴿۱۱﴾
ﺗﺮﺟﻤﻪ:
-۵اﺑﺮار)ﻧﯿﮑﺎن(از ﺟﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻄﺮ ﺧﻮﺷﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ.
-۶از ﭼﺸـﻤﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧﺎص ﺧـﺪا از آن ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﻨﺪ،و از ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ آن را ﺟﺎری ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ! -۷آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد وﻓﺎ
ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ،و از روزی ﮐﻪ ﻋﺬاﺑﺶ ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻨﺪ.
-۸و ﻏﺬای)ﺧﻮد(را ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻼﻗﻪ)و ﻧﯿﺎز(دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ و ﯾﺘﯿﻢ و اﺳﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. )-۹و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ(:ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮای ﺧﺪا اﻃﻌﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و،ﻫﯿﭻ ﭘﺎداش و ﺗﺸﮑﺮی از
۳۴۲: ص
ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ.
-۱۰ﻣﺎ از ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﺧﺎﺋﻔﯿﻢ در آن روز ﮐﻪ ﻋﺒﻮس و ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ.
-۱۱از اﯾﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را از ﺷﺮ آن روز ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد و از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎدﻣﺎن و ﻣﺴﺮورﻧﺪ.
ﺷﺎن ﻧﺰول:
)ﺳﻨﺪی ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ”ص.(”
اﺑﻦ ﻋﺒـﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴـﯿﻦ ع ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧـﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﯾﺎران ﺑﻪ ﻋﯿﺎدﺗﺸﺎن آﻣﺪﻧـﺪ،و ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ع ﮔﻔﺘﻨـﺪ:ای اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ!ﺧﻮب ﺑﻮد ﻧـﺬری ﺑﺮای ﺷـﻔﺎی ﻓﺮزﻧـﺪان ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﺮدی،ﻋﻠﯽ ع و ﻓﺎﻃﻤﻪ ع و ﻓﻀﻪ ﮐﻪ ﺧﺎدﻣﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﻧﺬر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ
آﻧﻬﺎ ﺷﻔﺎ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﺳﻪ روز روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ )ﻃﺒﻖ ﺑﻌﻀﯽ از رواﯾﺎت ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ع ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﺬر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.(
ﭼﯿﺰی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺷـﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻠﯽ ع ﺳﻪ ﻣﻦ ﺟﻮ ﻗﺮض ﻧﻤﻮد،و ﻓﺎﻃﻤﻪ سﯾﮏ ﺳﻮم آن را آرد ﮐﺮد،و ﻧﺎن ﭘﺨﺖ،ﻫﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر ﺳﺎﺋﻠﯽ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ:اﻟﺴـﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﺤﻤﺪ ص”ﺳـﻼم ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ ای ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ!ﻣﺴﺘﻤﻨﺪی از ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻫﺴﺘﻢ،ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ از ﻏﺬاﻫﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻣﺮﺣﻤﺖ
ﮐﻨﺪ،آﻧﻬﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻨﺪ،و ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ و آن ﺷﺐ ﺟﺰ آب ﻧﻨﻮﺷﯿﺪﻧﺪ.
روز دوم را ﻫﻢ ﭼﻨﺎن روزه ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﻮﻗﻊ اﻓﻄﺎر وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻏـﺬا را آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ)ﻫﻤﺎن ﻧﺎن ﺟﻮﯾﻦ(ﯾﺘﯿﻤﯽ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪ آن روز ﻧﯿﺰ اﯾﺜﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و ﻏﺬای ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ)ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺎ آب اﻓﻄﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و روز ﺑﻌﺪ را
۳۴۳: ص
ﻧﯿﺰ روزه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.
در ﺳﻮﻣﯿﻦ روز اﺳـﯿﺮی ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪ ﺑﺎز ﺳـﻬﻢ ﻏﺬای ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﺷﺪ ﻋﻠﯽ ع دﺳﺖ ﺣﺴﻦ ع و ﺣﺴـﯿﻦ ع را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧـﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص آﻣﺪﻧـﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮد دﯾـﺪ از ﺷـﺪت ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﻟﺮزﻧـﺪ!ﻓﺮﻣﻮد!اﯾﻦ ﺣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ در ﺷـﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮان اﺳﺖ،ﺳـﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ وارد ﺧـﺎﻧﻪ ﻓـﺎﻃﻤﻪ س ﺷـﺪ دﯾـﺪ در ﻣﺤﺮاب ﻋﺒـﺎدت اﯾﺴـﺘﺎده،در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ از ﺷـﺪت ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺷـﮑﻢ او ﺑﻪ ﭘﺸـﺖ
ﭼﺴﺒﯿﺪه،و ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮔﻮدی ﻧﺸﺴﺘﻪ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ.
در ﻫﻤﯿـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم ﺟﺒﺮﺋﯿـﻞ ﻧـﺎزل ﮔﺸـﺖ و ﮔﻔـﺖ ای ﻣﺤﻤــﺪ!اﯾـﻦ ﺳـﻮره را ﺑﮕﯿﺮ، ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﺎ ﭼﻨﯿـﻦ ﺧﺎﻧـﺪاﻧﯽ ﺑـﻪ ﺗـﻮ ﺗﻬﻨﯿـﺖ ﻣﯽ
ﮔﻮﯾـﺪ،ﺳـﭙﺲ ﺳﻮره”ﻫـﻞ اﺗﯽ”را ﺑﺮ او ﺧﻮاﻧـﺪ)ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ از آﯾﻪ”ان
ﻫﯿﺠﺪه آﯾﻪ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺎزل ﮔﺸﺖ.
آﻧﭽﻪ را در ﺑﺎﻻ آوردﯾﻢ ﻧﺺ ﺣـﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ اﺧﺘﺼﺎر در”اﻟﻐـﺪﯾﺮ” ﺑﻪ ﻋﻨﻮان”ﻗـﺪر ﻣﺸﺘﺮک”ﻣﯿﺎن رواﯾﺎت زﯾﺎدی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه آﻣـﺪه اﺳﺖ، و در ﻫﻤـﺎن ﮐﺘﺎب از ۳۴ ﻧﻔﺮ از ﻋﻠﻤـﺎی ﻣﻌﺮوف اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ ﻧـﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐـﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را در
ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی ﺧﻮد آورده اﻧﺪ)ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧﺎم ﮐﺘﺎب و ﺻﻔﺤﻪ آن.(
ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رواﯾﺖ ﻓﻮق از رواﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﻮاﺗﺮ اﺳﺖ .(۱)
۳۴۴: ص
1 (1 “اﻟﻐﺪﯾﺮ”ﺟﻠﺪ ۳ ﺻﻔﺤﻪ ۱۰۷ ﺗﺎ ۱۱۱ و در ﮐﺘﺎب”اﺣﻘﺎق اﻟﺤﻖ”در ﺟﻠـﺪ ۳ ﺻﻔﺤﻪ ۱۵۷ ﺗﺎ ۱۷۱ ﺣـﺪﯾﺚ ﻓﻮق از ۳۶ ﻧﻔﺮ از
داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻋﻠﻤﺎی اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﺎﺧﺬ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ.
و اﻣﺎ ﻋﻠﻤﺎی ﺷـﯿﻌﻪ ﻫﻤﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﯿﺠﺪه آﯾﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ ﺳﻮره،در ﻣﺎﺟﺮای ﻓﻮق ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ،و ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺪون
اﺳـﺘﺜﻨﺎء در ﮐﺘـﺐ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﯾـﺎ ﺣـﺪﯾﺚ،رواﯾﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ آن را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾﮑﯽ از اﻓﺘﺨـﺎرات و ﻓﻀﺎﺋـﻞ ﻣﻬﻢ ﻋﻠﯽ ع و ﻓـﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و
ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن آورده اﻧﺪ.
ﺣﺘﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺳﻮره ﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻗﺪری ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺷﻌﺎر ﺷﻌﺮا،و ﺣﺘﯽ در ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺮوف”اﻣﺎم
ﺷﺎﻓﻌﯽ”آﻣﺪه اﺳﺖ.
در اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻬـﺎﻧﻪ ﺟﻮﯾـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﺋـﻞ ﻋﻠﯽ ع ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌـﺎده ای ﻧﺸـﺎن ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ ﻣﻨﺘﻬﺎی دﻗﺖ را در
اﺷﮑﺎل ﺗﺮاﺷﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده و ﺧﺮده- ﮔﯿﺮی ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺎن ﻧﺰول دارﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ:
-۱اﯾﻦ ﺳﻮره”ﻣﮑﯽ”اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ داﺳـﺘﺎن ﺷﺎن ﻧﺰول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺗﻮﻟﺪ اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ع و اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎ در ﻣـﺪﯾﻨﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪه! وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در آﻏﺎز اﯾﻦ ﺳﻮره ﻣﺸـﺮوﺣﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﯾﻢ دﻻﺋﻞ روﺷـﻨﯽ در دﺳﺖ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﺗﻤﺎم
ﺳﻮره”ﻫﻞ اﺗﯽ”و ﯾﺎ ﻻ اﻗﻞ”ﻫﯿﺠﺪه آﯾﻪ”در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ.
-۲ﻟﻔﻆ آﯾﻪ ﻋﺎم اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻌﯿﻨﯽ داد.
وﻟﯽ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿـﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎم ﺑﻮدن ﻣﻔﻬﻮم آﯾﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻧﺰول آن در ﻣﻮرد ﺧﺎﺻـﯽ ﻧـﺪارد،ﺑﺴـﯿﺎری از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎم و ﮔﺴـﺘﺮده ای دارد،وﻟﯽ ﺷـﺎن ﻧﺰول ﮐﻪ ﻣﺼـﺪاق اﺗﻢ و اﻋﻼـی آن اﺳﺖ ﻣـﻮرد ﺧﺎﺻـﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ،و اﯾﻦ ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤـﻮﻣﯿﺖ
ﻣﻔﻬﻮم آﯾﻪ ای را ﮐﺴﯽ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻧﻔﯽ ﺷﺎن ﻧﺰول آن ﺑﮕﯿﺮد.
-۳ﺑﻌﻀـﯽ،ﺷﺎن ﻧﺰوﻟﻬﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎن ﻧﺰول ﻓﻮق ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ،از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ”ﺳـﯿﻮﻃﯽ”در”در اﻟﻤﻨﺜﻮر”ﻧﻘﻞ
ﮐﺮده ﮐﻪ ﻣﺮد ﺳﯿﺎه ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص آﻣﺪ و از”ﺗﺴﺒﯿﺢ”و”ﺗﻬﻠﯿﻞ”ﺳﺆال ﮐﺮد.
۳۴۵: ص
ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ:ﺑﺲ اﺳﺖ زﯾـﺎد از رﺳﻮل ﺧـﺪا ﺳﺆال ﮐﺮدی،ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮد ﻋﻤﺮ ﺧـﺎﻣﻮش ﺑـﺎش،و در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮره”ﻫﻞ اﺗﯽ”ﺑﺮ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻧﺎزل ﺷﺪ! .(۱)
در ﺣـﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮی در ﻫﻤـﺎن ﮐﺘـﺎب آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی از ﺣﺒﺸﻪ ﺧـﺪﻣﺖ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ص آﻣـﺪ و ﻣﯽ ﺧـﻮاﺳﺖ از او ﺳـﺆال ﮐﻨـﺪ،ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣـﻮد ﺳﺆال ﮐﻦ و ﻓﺮا ﮔﯿﺮ،ﻋﺮض ﮐﺮد ای رﺳﻮل ﺧـﺪا ﮔﺮوه ﺷـﻤﺎ از ﻧﻈﺮ رﻧـﮓ و ﺻﻮرت و ﻧﺒﻮت ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺑﺮﺗﺮی دارﯾـﺪ،اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺗﻮ اﯾﻤـﺎن آورده ای اﯾﻤـﺎن ﺑﯿـﺎورم،و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آﻧﭽﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻋﻤـﻞ ﮐﻨﻢ،ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ در ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﻮد؟ﻓﺮﻣـﻮد آری،ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﺑـﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐـﻪ ﺟـﺎﻧﻢ ﺑـﻪ دﺳـ¤ﺖ او اﺳـﺖ ﺳـ¤ﻔﯿﺪی ﺳـﯿﺎه ﭘﻮﺳـﺘﺎن در ﺑﻬﺸﺖ از ﻫﺰار ﺳـﺎل راه دﯾـﺪه ﻣﯽ
ﺷﻮد،ﺳـﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺛﻮاﺑﻬﺎی ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮای ﮔﻔﺘﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠّﻪ و ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠّﻪ و ﺑﺤﻤﺪه ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮد و در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮره ﻫﻞ اﺗﯽ ﻧﺎزل
.(۲) !ﺷﺪ
وﻟﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ رواﯾـﺎت ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨـﺎﺳﺒﯽ ﺑـﺎ ﻣﻀـﻤﻮن آﯾﺎت ﺳﻮره “ﻫﻞ اﺗﯽ”ﻧـﺪارد،ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای
ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮدن ﺷﺎن ﻧﺰول ﺳﺎﺑﻖ از ﺳﻮی ﻋﻤﺎل ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن ﺟﻌﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.
-۴ﺑﻬـﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴـﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺳﻪ روز ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎ آب اﻓﻄﺎر ﮐﻨـﺪ؟! وﻟﯽ اﯾﻦ اﯾﺮاد ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﺪدی را دﯾﺪه اﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﻃﺒﯽ ﺳﻪ روز ﮐﻪ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ اﻣﺴﺎک ﻣﻌﺮوف”ﭼﻬﻞ روز”را اﻧﺠﺎم داده اﻧـﺪ،ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻬﻞ روز ﺗﻤﺎم ﺗﻨﻬﺎ آب ﻧﻮﺷـﯿﺪه اﻧﺪ!و ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﺨﻮرده
اﻧﺪ!و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ درﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎی آﻧﻬﺎ ﺷﺪه،
۳۴۶: ص
-۱ (۱ “در اﻟﻤﻨﺜﻮر”ﺟﻠﺪ ۶ ﺻﻔﺤﻪ .۲۹۷
-۲ (۲ ﻫﻤﺎن ﻣﺪرک.
ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ از اﻃﺒـﺎی ﻣﻌﺮوف ﻏﯿﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﻨﺎم”اﻟﮑﺴـﯽ ﺳﻮﻓﻮرﯾﻦ”ﮐﺘﺎﺑﯽ در زﻣﯿﻨﻪ آﺛﺎر درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻬﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺴﺎﮐﯽ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ
دﻗﯿﻖ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ .(۱)
ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻫﻤﮑﺎران در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ،اﯾﻦ اﻣﺴﺎک را ﺗﺎ ۲۲ روز ﻋﻤﻼ اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ.
-۵ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﺑﮕﺬرﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮی وارد ﺷﺪه اﻧﺪ،ﻣﺜﻼ”آﻟﻮﺳـﯽ”ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:اﮔﺮ ﺑﮕــﻮﺋﯿﻢ اﯾـﻦ ﺳــﻮره در ﺑــﺎره ﻋﻠﯽ ع و ﻓــﺎﻃﻤﻪ س ﻧــﺎزل ﻧﺸــﺪه ﭼﯿﺰی از ﻗــﺪر آﻧﻬــﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﺎﻫــﺪ،زﯾﺮا داﺧــﻞ ﺑـﻮدن آﻧﻬــﺎ در ﻋﻨﻮان”اﺑﺮار”ﻣﻄﻠﺐ آﺷـﮑﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ داﻧـﺪ، ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺑﻌﻀـﯽ از ﻓﻀﺎﺋﻞ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ،ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:اﻧﺴﺎن ﭼﻪ در ﺑﺎره اﯾﻦ دو ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻠﯽ ع ﻣﻮﻻی ﻣﺆﻣﻨﺎن و وﺻـﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص و ﻓﺎﻃﻤﻪ س ﭘﺎره ﺗﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ص و ﺟﺰء وﺟﻮد ﻣﺤﻤﺪی ص و ﺣﺴـﻨﯿﻦ ع روح و رﯾﺤﺎن،و آﻗﺎﯾﺎن ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻬﺸـﺘﻨﺪ،اﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺗﺮک دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ
ﮐﺲ ﻏﯿﺮ اﯾﻦ راه را ﺑﭙﻮﯾﺪ ﮔﻤﺮاه اﺳﺖ .(۲)
وﻟﯽ ﻣـﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ اﮔﺮ ﺑﻨـﺎ ﺷﻮد ﻓﻀـﯿﻠﺘﯽ را ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮت ﻧﺎدﯾـﺪه ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ، ﺑﻘﯿﻪ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻧﯿﺰ ﺗـﺪرﯾﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺘﯽ دﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد،و روزی ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ اﺻﻞ ﻓﻀـﯿﻠﺖ ﻋﻠﯽ و ﺑﺎﻧﻮی اﺳـﻼم و ﺣﺴﻨﯿﻦ ع را ﻧﯿﺰ اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ! ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ از رواﯾﺎت از ﺧﻮد ﻋﻠﯽ ع ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه ﮐﻪ در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت در ﻣﻮرد ﺧﻮد و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن
اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮده اﺳﺖ .(۳)
۳۴۷: ص
-۱ (۱ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻨﺎم ﮐﺘﺎب”روزه،روش ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺮای درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ”ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.
-۲ (۲ “روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”ﺟﻠﺪ ۲۹ ﺻﻔﺤﻪ .۱۵۸
-۳ (۳ “اﺣﺘﺠﺎج ﻃﺒﺮﺳﯽ”و”ﺧﺼﺎل ﺻﺪوق)”ﻃﺒﻖ ﻧﻘﻞ اﻟﻤﯿﺰان ﺟﻠﺪ ۲۰ ﺻﻔﺤﻪ .(۲۲۴
اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ”اﺳـﯿﺮ”ﻣﻌﻤﻮﻻ در”ﻣﺪﯾﻨﻪ”وﺟﻮد داﺷﺖ،و در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ آن ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻏﺰوات اﺳـﻼﻣﯽ ﺷـﺮوع
ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﻤﺘﺮ اﺳﯿﺮ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ،و اﯾﻦ ﮔﻮاه دﯾﮕﺮی ﺑﺮ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺳﻮره اﺳﺖ.
آﺧﺮﯾــﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ای را ﮐـﻪ در اﯾﻨﺠــﺎ ﻻــزم ﺑـﻪ ﯾــﺎد آوری ﻣﯽ داﻧﯿـﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺟﻤﻌﯽ از داﻧﺸــﻤﻨﺪان اﺳــﻼﻣﯽ از ﺟﻤﻠﻪ”آﻟﻮﺳـﯽ”ﻣﻔﺴـﺮ ﻣﻌﺮوف اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ ﺑﺴـﯿﺎری از ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ در اﯾﻦ ﺳﻮره ﺑﺮ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ از”ﺣﻮر اﻟﻌﯿﻦ” ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿـﺪ در ﻋﺪاد ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ آﻣﺪه ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺳـﺨﻨﯽ ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺰول اﯾﻦ ﺳﻮره در
ﺑﺎره ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﺑﺎﻧﻮی اﺳﻼم”س”ذﮐﺮی از”ﺣﻮر”ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه! .(۱)
ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ در زﻣﯿﻨﻪ اﯾﻦ ﺷﺎن ﻧﺰول ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺷﮑﺎل- ﺗﺮاﺷﯿﻬﺎی ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻮﯾﺎن ﭼﺎره ای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد.
***
ﺗﻔﺴﯿﺮ:
ﭘﺎداش ﻋﻈﯿﻢ اﺑﺮار:
در آﯾـﺎت ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻌـﺪ از آن ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬـﺎ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه”ﺷـﮑﻮر”و”ﮐﻔﻮر” ﯾـﺎ”ﺷـﮑﺮﮔﺰار”و”ﮐﻔﺮان ﮐﻨﻨـﺪه”ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮد،اﺷﺎره ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات و ﮐﯿﻔﺮ ﺳﺨﺖ ﮐﻔﺮان ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد،آﯾﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﭘﺎداﺷﻬﺎی ﺷﮑﺮ ﮔﺰاران و اﺑﺮار)ﻧﯿﮑﺎن و
ﭘﺎﮐﺎن(ﻣﯽ رود،و ﻧﮑﺎت ﺟﺎﻟﺒﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﯾﺎدآوری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﻧﺨﺴﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”:ﻧﯿﮑﺎن از ﺟﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻄﺮ ﺧﻮﺷﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ”
۳۴۸: ص
-۱ (۱ “روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”ﺟﻠﺪ ۲۹ ﺻﻔﺤﻪ .۱۵۸
“اﺑﺮار”ﺟﻤـﻊ”ﺑﺮ)”ﺑﺮ وزن رب(در اﺻـﻞ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨﯽ وﺳــﻌﺖ و ﮔﺴـﺘﺮدﮔﯽ اﺳـﺖ،و ﺑـﻪ ﻫﻤﯿـﻦ ﺟﻬـﺖ ﺻـﺤﺮاﻫﺎی وﺳـﯿﻊ را”ﺑﺮ”ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ،و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﻧﺘﺎﺋﺞ ﮔﺴﺘﺮده ای در ﺳـﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد اﯾﻦ واژه ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد،و”ﺑﺮ)”ﺑﻪ ﮐﺴـﺮ ب(ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎری”اﺳﺖ،ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻓﺮق ﺑﯿﺎن آن و”ﺧﯿﺮ”اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ”ﺑﺮ”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻧﯿﮑﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ”اﺳـﺖ
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ”ﺧﯿﺮ”ﻣﻌﻨﯽ اﻋﻤﯽ دارد.
“ﮐﺎﻓﻮر”در ﻟﻐﺖ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺪدی دارد و ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮوف آن ﺑﻮی ﺧﻮش اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧﻮﺷـﺒﻮ،و ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ
از ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﻫﻤﺎن”ﮐﺎﻓﻮر” ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮی ﺗﻨﺪی دارد،و ﺑﺮای ﻣﺼﺎرف ﻃﺒﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود.
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل آﯾﻪ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﻄﺮ و ﺧﻮﺷـﺒﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ذاﺋﻘﻪ از آن ﻟﺬت ﻣﯽ ﺑﺮد،و
ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻪ.
ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ”ﮐﺎﻓﻮر”ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ﭼﺸـﻤﻪ ﻫﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ اﺳﺖ، وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ” ¤ﮐﺎ َن ﻣِﺰ¤ا
ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ.
از ﺳـــﻮی دﯾﮕﺮ ﺑـــﺎ ﺗـــﻮﺟﻪ ﺑـــﻪ اﯾـــﻦ ﮐـــﻪ ﮐـــﺎﻓﻮر از ﻣـــﺎده”ﮐﻔﺮ”ﺑـــﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﭘﻮﺷــــﺶ” اﺳـــﺖ،ﺑﻌﻀـــﯽ از ارﺑـــﺎب ﻟﻐﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ”راﻏﺐ”در”ﻣﻔﺮدات”ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﺨـﺎب اﯾﻦ ﻧـﺎم ﺑﺮای”ﮐـﺎﻓﻮر”ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮدن ﻣﯿﻮه درﺧﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎده از آن
ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﻣﯿﺎن ﻏﻼﻓﻬﺎ اﺳﺖ.
ﺑﻌﻀـــﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻌــﺒﯿﺮ”ﮐـــﺎﻓﻮر”را اﺷـــﺎره ﺑــﻪ ﺳـــﻔﯿﺪی ﻓــﻮق اﻟﻌـــﺎده و ﺧﻨﮑﯽ آن داﻧﺴـــﺘﻪ اﻧـــﺪ، زﯾﺮا ﮐـــﺎﻓﻮر ﻣﻌﻤــﻮﻟﯽ ﻧﯿﺰ از
ﻧﻈﺮ”ﺧﻨﮑﯽ”و”ﺳﻔﯿﺪی”ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ اﺳﺖ.
اﻣﺎ روی ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺨﺴﺖ از ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ،ﺑﻪ ﺧﺼﻮص
۳۴۹: ص
اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ در ﻋﺒﺎرات ﮐﺎﻓﻮر را ﻫﻤﺮدﯾﻒ ﻣﺸﮏ و ﻋﻨﺒﺮ ﺷﻤﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﻮﻫﺎی ﺧﻮش اﺳﺖ.
*** ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ای ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺎم ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر از آن ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﺷﺎره ﮐﺮده ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:اﯾﻦ از ﭼﺸ¤ﻤﻪ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ
عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا ﴿۶﴾
ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪا از آن ﻣﯽ ﻧﻮﺷـﻨﺪ،و آن را از ﻫﺮ ﺟـﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺟـﺎری ﻣﯽ ﺳﺎزﻧـﺪ!” ) آری اﯾﻦ ﭼﺸـﻤﻪ ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر ﭼﻨـﺎن در اﺧﺘﯿـﺎر اﺑﺮار و ﻋﺒﺎد اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ اراده ﮐﻨﻨـﺪ از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺳـﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ آورد،و ﺟﺎﻟﺐ
اﯾﻨﮑـﻪ در ﺣــﺪﯾﺜﯽ از اﻣـﺎم ﺑـﺎﻗﺮ ع ﻧﻘـﻞ ﺷــﺪه ﮐـﻪ در ﺗﻮﺻــﯿﻒ آن ﻓﺮﻣـﻮد:ﻫﯽ ﻋﯿـﻦ ﻓﯽ دار اﻟﻨـﺒﯽ)ص(ﺗﻔﺠﺮ اﻟﯽ دور اﻻﻧﺒﯿـﺎء و
اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ”:اﯾﻦ ﭼﺸﻤﻪ ای اﺳﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ص ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﺎری ﻣﯽ ﺷﻮد” .(۳)
آری ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎی ﻋﻠﻢ و رﺣﻤﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
۳۵۰: ص
-۱ (۱ در اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺼﺐ”ﻋﯿﻨـﺎ”ﺑﺮای ﭼﯿﺴﺖ؟اﺣﺘﻤﺎﻻت زﯾﺎدی داده اﻧـﺪ،ﺷﺎﯾـﺪ از ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺘﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ”ﻋﯿﻨﺎ””ﻣﻨﺼﻮب ﺑﻪ ﻧﺰع ﺧـﺎﻓﺾ اﺳﺖ،و در ﺗﻘـﺪﯾﺮ”ﻣﻦ ﻋﯿﻦ” ﺑﻮده،ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ”ﺑـﺪل”از”ﮐـﺎﻓﻮرا”و ﯾﺎ ﻣﻨﺼﻮب ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎ ﻣـﺪح اﺳﺖ، و ﯾﺎ
ﻣﻔﻌﻮل ﻓﻌﻞ ﻣﻘﺪری اﺳﺖ،و در ﺗﻘﺪﯾﺮ”ﯾﺸﺮﺑﻮن ﻋﯿﻨﺎ”ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ،وﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻣﻌﻨﯽ اول ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ اﺳﺖ.
-۲ (۲ “ﯾﺸﺮب”ﻫﻢ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻌﺪی ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻢ ﺑﺪون آن و”ﺑﺎ”در”ﺑﻬﺎ”ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻣﻦ”ﺑﺎﺷﺪ.
-۳ (۳ ﺗﻔﺴﯿﺮ”ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﯿﻦ”ﺟﻠﺪ ۵ ﺻﻔﺤﻪ ۴۷۷ و”روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”ﺟﻠﺪ ۲۹ ﺻﻔﺤﻪ .۱۵۵
ص ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا و ﻧﯿﮑﺎن ﺳـﺮازﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد،در آﺧﺮت ﮐﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﺑﺰرﮔﯽ از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﭼﺸـﻤﻪ ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر اﻟﻬﯽ از
ﻫﻤﯿﻦ ﺑﯿﺖ وﺣﯽ ﻣﯽ ﺟﻮﺷـﺪ، و ﺷـﺎﺧﻪ ﻫـﺎی آن ﺑﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﻫـﺎی ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﺳـﺮازﯾﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد! “ﯾﻔﺠﺮون”از ﻣﺎده”ﺗﻔﺠﯿﺮ”در اﺻﻞ از رﯾﺸﻪ”ﻓﺠﺮ”ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ وﺳـﯿﻊ اﺳﺖ،ﺧﻮاه ﺷـﮑﺎﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ،ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ،و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﻮر ﺻـﺒﺢ ﮔﻮﯾﯽ ﭘﺮده ﺷﺐ را ﻣﯽ ﺷـﮑﺎﻓﺪ ﺑﻪ آن”ﻓﺠﺮ”ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ،و ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻓﺎﺳﻖ از اﯾﻦ رو”ﻓﺎﺟﺮ”ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮده ﺣﯿﺎ و ﭘﺎﮐﯽ را درﯾﺪه،و از
ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻖ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ.
اﻣﺎ در آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ.
ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﯿﺎن ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﻓﺮاوان ﺑﻬﺸﺘﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻮره آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻌﻤﺖ”ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر ﻣﻌﻄﺮ ﺧﺎﺻـﯽ”ذﮐﺮ ﺷـﺪه،و اﯾﻦ ﺷﺎﯾـﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮاغ از ﺣﺴﺎب ﻣﺤﺸـﺮ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮔﺎم ﮐﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷـﯿﺪن از اﯾﻦ ﺷﺮاب ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺪوه و ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼـﯽ را از درون ﺟﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻨﺪ،و ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﻋﺸﻖ ﺣﻖ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاﻫﺐ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ.
يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ﴿۷﴾
“و از روزی ﮐﻪ ﻋﺬاب و ﺷﺮ آن ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ ﺑﯿﻤﻨﺎﮐﻨﺪ)”
ﺟﻤﻠﻪ”ﯾﻮﻓﻮن”و”ﯾﺨﺎﻓﻮن”و ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎی ﺑﻌـﺪ از آن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت “ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع”آﻣﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴـﺘﻤﺮ و
ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ آﻧﺎن اﺳﺖ.
اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤـﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐ¤ـﻪ در ﺷـﺎن ﻧﺰول ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻣﺼـﺪاق اﺗﻢ و اﮐﻤـﻞ اﯾﻦ آﯾﺎت اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻋﻠﯽ و ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا و ﻓﺮزﻧـﺪان آﻧﻬﺎ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴـﯿﻦ”ﺳـﻼم اﻟﻠّ ﻪ ﻋﻠﯿﻬـﻢ اﺟﻤﻌﯿـﻦ” ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﻧـﺬر ﺧـﻮد را در ﻣـﻮرد ﺳﻪ روز روزه داﺷـﺘﻦ ادا ﮐﺮدﻧـﺪ،و ﺟﺰ ﺑـﺎ آب اﻓﻄـﺎر
ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ،و ﻗﻠﺐ آﻧﺎن از ﺧﻮف ﺧﺪا و ﺧﻮف ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺎﻻ ﻣﺎل ﺑﻮد.
“ﻣﺴﺘﻄﯿﺮ”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺴﺘﺮده و ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺳﺖ،و اﺷﺎره ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﻬﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و وﺳﯿﻊ آن روز ﻋﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل وﻗﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧـﺬرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸـﺘﻦ واﺟﺐ ﮐﺮده اﻧﺪ وﻓﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ واﺟﺒﺎت اﻟﻬﯽ را ﻣﺤﺘﺮم ﺷـﻤﺮده و
در اﻧﺠﺎم آن ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ.
ﺗﺮس آﻧﻬﺎ از ﺷﺮ آن روز ﺑﺰرگ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻌﺎد،و اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﺪﯾﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻬﯽ اﺳﺖ. آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻌـﺎد را ﺑﺎور ﮐﺮده اﻧـﺪ،و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﯿﻔﺮﻫﺎی ﺑـﺪﮐﺎران در آن روز اﯾﻤﺎن دارﻧـﺪ،و اﺛﺮ اﯾﻦ اﯾﻤﺎن در اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﮐﺎﻣﻼ
ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ.
ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ،ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ”:آﻧﻬﺎ ﻏـﺬای ﺧﻮد را در ﻋﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ و دوﺳـﺖ دارند
اﻃﻌـﺎم ﮐﺮدن آﻧﻬـﺎ ﺳـﺎده ﻧﯿﺴﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮام ﺑـﺎ اﯾﺜـﺎر در ﻫﻨﮕـﺎم ﻧﯿـﺎز ﺷﺪﯾـﺪ اﺳﺖ، و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻃﻌﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﮐﻪ اﻧﻮاع
ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان را از”ﻣﺴﮑﯿﻦ”و”ﯾﺘﯿﻢ” و”اﺳﯿﺮ”ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد،و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺣﻤﺘﺸﺎن ﻋﺎم و ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ.
ِﻪ “ﺑﻪ”ﻃﻌﺎم”ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد،ﯾﻌﻨﯽ در ﻋﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻃﻌﺎم ﺣ ﱢﺒ
ﺿﻤﯿﺮ در” ص ۳۵۲:
آن را اﻧﻔـﺎق ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ،و ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷـﺒﯿﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻪ ۹۲ ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻟَﻦ ﺗﻨ¤ـﺎﻟُﻮا اﻟْـﺒِ ﱠﺮ ﺣ ّﺘ¤ﯽ دارﻧـﺪ
ّﻤ¤ﺎ ﺗُ¤ ِﺤ ﱡﺒﻮ َن “:ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﻧﻤﯽ رﺳـﯿﺪ ﺗﺎ از آﻧﭽﻪ دوﺳﺖ دارﯾـﺪ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿـﺪ.” ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﺿـﻤﯿﺮ ﺗُﻨْ ِﻔ ُﻘﻮا
ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ”اﻟﻠّﻪ”ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ در آﯾﺎت ﮔﺬﺷـﺘﻪ آﻣـﺪه ﯾﻌﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﭘﺮوردﮔﺎر اﻃﻌﺎم اﻃﻌﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ
اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ ﻣﻌﻨﯽ اول ﺻﺤﯿﺤﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ.
ﻣﻌﻨﯽ”ﻣﺴﮑﯿﻦ”و”ﯾﺘﯿﻢ”و”اﺳﯿﺮ”روﺷﻦ اﺳﺖ،اﻣﺎ در اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﯿﺮ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮐﺪام اﺳﯿﺮ اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن ﻣﻔﺴﺮان ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺳﺖ.
ﺑﺴــﯿﺎری ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ ﻣﻨﻈـﻮر اﺳــﯿﺮاﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻣﺸــﺮﮐﺎن و ﮐﻔـﺎر ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ، و ﺑـﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺣﮑـﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﯽ در ﻣـﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽ آوردﻧﺪ،ﺑﻌﻀـﯽ اﺣﺘﻤﺎل داده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از آن ﺑﺮدﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﯿﺮ دﺳﺖ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ،و ﺑﻌﻀﯽ آن را ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن
ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ،وﻟﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اول از ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ و ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ اﺳﺖ.
در اﯾﻨﺠـﺎ اﯾﻦ ﺳﺆال ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﺎن ﻧﺰول ﻣﺮد اﺳـﯿﺮ ﺑﺮ در ﺧـﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽ ع ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر آﻣـﺪ،ﻣﮕﺮ اﺳـﯿﺮان زﻧـﺪاﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ؟ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﺎﺳـﺦ اﯾﻦ ﺳﺆال روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻧﻘﻞ ﺗﻮارﯾـﺦ در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻄﻠﻘﺎ زﻧـﺪاﻧﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪاﺷﺖ،و ﺣﻀـﺮت ص اﺳـﯿﺮان را ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮده و ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺳﭙﺮد،و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺮاﻗﺐ آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﯿﺪ،و ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿـﺪ،و ﮔﺎه ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻏـﺬای آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ،از دﯾﮕﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای اﻃﻌﺎم اﺳـﯿﺮان ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ،و آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاه
ﺧﻮد و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ،ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ.
زﯾﺮا در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺳﺨﺖ در ﻣﻀﯿﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪا ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﮐﺮد،و ﺗﻌﺪاد اﺳﯿﺮان ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ
۳۵۳: ص
و ﺣﺘﯽ ﻣﺠﺮﻣـﺎن ﺑـﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ زﯾـﺎد ﺷﺪﻧـﺪ،زﻧـﺪان ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪ، و ارﺗﺰاق اﺳـﯿﺮان و ﻣﺠﺮﻣـﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل
ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ .(۱)
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل از آﯾﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل، اﻃﻌﺎم ﻣﺤﺮوﻣﺎن و ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪان اﺳﺖ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﮐـﻪ اﺳـﯿﺮان ﺑﻼـد ﺷـﺮک ﻧﯿﺰ ﺗﺤـﺖ ﭘﻮﺷـﺶ اﯾﻦ دﺳـﺘﻮر اﺳـﻼﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ،ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐﻪ اﻃﻌـﺎم آﻧﻬـﺎ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫـﺎی
ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ”اﺑﺮار”ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ.
در ﺣـﺪﯾﺜﯽ از رﺳﻮل ﺧـﺪا ص ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ:اﺳـﺘﻮﺻﻮا ﺑﺎﻻﺳـﺮی ﺧﯿﺮا و ﮐـﺎن اﺣـﺪﻫﻢ ﯾﺆﺛﺮ اﺳـﯿﺮه ﺑﻄﻌﺎﻣﻪ”:ﺑﺎ اﺳـﯿﺮان ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر
ﮐﻨﯿﺪ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮔﺎه ﻏﺬای ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳﯿﺮ داده و او را ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻣﻘﺪم ﻣﯽ ﺷﻤﺮدﻧﺪ” .(۲)
*** ﭼﻬـﺎرﻣﯿﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑﺮ ﺟﺴـﺘﻪ اﺑﺮار را اﺧﻼـص ﻣﯽ ﺷـﻤﺮد،و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـ¤ﺪ”:آﻧﻬـﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺎ ﺷـﻤﺎ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﺧـﺪا اﻃﻌﺎم ﻣﯽ
از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ و ﻧﻪ ﺗﺸﮑﺮی)” إﻧﱠﻤ¤ﺎ ﻧُ ْﻄ ِﻌ ُﻤﮑﻢ ﻟِ َﻮﺟ ِﻪ اﻟﻠّ ِﻪ ¤ﻻ ﻧُ ِﺮﯾﺪ ﻨْﮑﻢ ¤ﺟﺰا ًء و ¤ﻻ ﺷﮑﻮر ًا .( ﮐﻨﯿﻢ،ﻧﻪ ﭘﺎداﺷﯽ
اﯾﻦ ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑﻪ ﻣﺴـﺎﻟﻪ اﻃﻌـﺎم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ و ﺑﺮای ذات ﭘﺎک ﺧﺪاوﻧـﺪ اﺳﺖ و ﻫﯿـﭻ ﭼﺸـﻤﺪاﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﭘـﺎداش ﻣﺮدم و ﺣﺘﯽ ﺗﻘـﺪﯾﺮ و ﺗﺸـﮑﺮ آﻧﻬـﺎ ﻧﯿﺴﺖ،و اﺻﻮﻻ در اﺳـﻼم ارزش ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﻠﻮص ﻧﯿﺖ اﺳﺖ،و ﮔﺮﻧﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎی ﻏﯿﺮ اﻟﻬﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺧﻮاه رﯾﺎﮐﺎراﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ،و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻮای ﻧﻔﺲ،و ﯾﺎ ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ ﻣﺮدم،ﯾﺎ ﭘﺎداش ﻣﺎدی،و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ
ارزش ﻣﻌﻨﻮی و اﻟﻬﯽ ﻧﺪارد،و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺸﻬﻮر ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم ص
ﻻ ﻋﻤﻞ اﻻ ﺑﺎﻟﻨﯿﻪ و اﻧﻤﺎ
۳۵۴: ص
-۱ (۱ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب”اﺣﮑﺎم زﻧﺪان در اﺳﻼم”ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ.
-۲ (۲ “ﮐﺎﻣﻞ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ”ﺟﻠﺪ ۲ ﺻﻔﺤﻪ .۱۳۱
اﻻﻋﻤﺎل ﺑﺎﻟﻨﯿﺎت اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ.
¤ “ﻫﻤـﺎن ذات ﺧـﺪا اﺳﺖ،و ﮔﺮﻧﻪ ﺧـﺪا”ﺻﻮرت” ﺟﺴـﻤﺎﻧﯽ ﻧـﺪارد،و اﯾﻦ ﻫﻤـﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺎﯾﺮ آﯾﺎت
ﻣﻨﻈﻮر از وجه اللّه”
ﻧﯿﺰ که روی آن ﺗﮑﯿﻪ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ،در آﯾﻪ ۲۷۲ ﺑﻘﺮه ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ: َو ﻣﺎ ﺗُﻨْﻔﻘﻮ َن إﻻ اﺑْﺘﻐﺎ َء وﺟﻪ اﻟﻠﻪ “:ﺷﻤﺎ ﺟﺰ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮآن
ﻧﮑﻨﯿـﺪ”و در آﯾﻪ ۲۸ ﺳﻮره ﮐﻬﻒ در ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻫﻤﻨﺸـﯿﻨﺎن ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ: َو اﺻﺒِ ْﺮ ﻔْﺴـ ﮏ ﻣ َﻊ اﻟﱠ ِﺬﯾﻦ اﻧﻔﺎق
ُﻬﻢ ﺑِﺎﻟْ َﻐ¤ﺪا ِه و اﻟْ َﻌﺸﯽ ﯾُ ِﺮﯾﺪو َن وﺟ َﻬ ُﻪ “:ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎش ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ،و ﺗﻨﻬﺎ ذات او را ﻣﯽ طلبند
و در آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ”اﺑﺮار”ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”:آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ:ﻣﺎ از ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﺧﺎﺋﻔﯿﻢ از آن روز ﮐﻪ ﻋﺒﻮس و ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ
اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﺑﺎن ﺣﺎل”اﺑﺮار”ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﺑﺎن ﻗﺎل آﻧﻬﺎ.
ﺗﻌﺒﯿﺮ از روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ روز”ﻋﺒﻮس”و”ﺳـﺨﺖ”ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﻮس از ﺻﻔﺎت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻓﻪ اش را در ﻫﻢ ﮐﺸـﯿﺪه،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ وﺿﻊ وﺣﺸﺘﻨﺎک آن روز اﺳﺖ،ﯾﻌﻨﯽ آن ﻗﺪر ﺣﻮادث آن روز ﺳﺨﺖ و ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ
اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در آن روز ﻋﺒﻮﺳﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺧﻮد آن روز ﻧﯿﺰ ﻋﺒﻮس اﺳﺖ.
در اﯾﻨﮑﻪ”ﻗﻤﻄﺮﯾﺮ”از ﭼﻪ ﻣـﺎده ای ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه؟در ﻣﯿﺎن ﻣﻔﺴـﺮان و ارﺑﺎب ﻟﻐﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺳﺖ،ﺑﻌﻀـﯽ آن را از”ﻗﻤﻄﺮ”ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ،و
ﺑﻌﻀﯽ آن را ﻣﺸﺘﻖ از ﻣﺎده”ﻗﻄﺮ)”ﺑﺮ وزن ﻣﺮغ(و ﻣﯿﻢ را زاﺋﺪه ﻣﯽ داﻧﻨﺪ.
وﻟﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﻫﻤﺎن اول اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﻋﺒﻮس اﺳﺖ .(۱)
۳۵۵: ص
-۱ (۱ “ﻣﻔﺮدات”راﻏﺐ”ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب”،”اﻟﻤﻨﺠﺪ”،”ﻗﺮﻃﺒﯽ”و”ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﯿﺎن.”
در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﺆاﻟﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾـﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ”اﺑﺮار”ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ذات ﭘﺎک ﺧـﺪا ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺎ از ﻋـﺬاب
روز ﻗﯿـﺎﻣﺖ ﺑﯿﻤﻨـﺎﮐﯿﻢ،آﯾـﺎ اﻧﮕﯿﺰه اﻟﻬﯽ،ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﺗﺮس از ﻋـﺬاب ﻗﯿﺎﻣﺖ،ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟! اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﺎﺳـﺦ اﯾﻦ ﺳﺆال روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد،و آن اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﮔﺎم ﺑﺮ ﻣﯽ دارﻧﺪ،و اﮔﺮ از ﻋﺬاب ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋـﺬاب اﻟﻬﯽ اﺳﺖ،و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎی ﺑﻬﺸﺖ ﻋﻼـﻗﻪ دارﻧـﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎ از ﻧﺎﺣﯿﻪ او اﺳﺖ،و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎب”ﻧﯿﺖ ﻋﺒﺎدت” در ﻓﻘﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ:ﻗﺼﺪ ﻗﺮﺑﺖ در ﻋﺒﺎدات ﻣﻨﺎﻓﺎت ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺛﻮاب،و ﺗﺮس از ﻋﻘﺎب،و ﯾـﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺐ ﻣﻮاﻫﺐ ﻣـﺎدی اﯾﻦ دﻧﯿـﺎ از ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧـﺪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴـﻘﺎ ﺑﺮای ﻧﺰول ﺑﺎران(ﻧـﺪارد،زﯾﺮا ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،و ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح از ﻗﺒﯿﻞ”داﻋﯽ ﺑﺮ داﻋﯽ”اﺳﺖ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ¤ﻋﺎﻟﯽ ﻋﺒﺎدت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺖ
و ﺗﺮس از ﻋﺬاب دوزخ ﻧﯿﺰ اﻧﮕﯿﺰه آن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان”ﺣﺒﺎ ﻟﻠّﻪ”اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد.
“ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮف ﻧﯿﺰ ﺧﻮف از ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ.
ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ دوﻣﯿﻦ وﺻﻒ از اوﺻـﺎف ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪ،و ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ وﺻﻒ ﻫﺮ دو ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺧﻮف اﺳﺖ،ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در اوﻟﯽ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺨﻦ از ﺧﻮف روز ﻗﯿـﺎﻣﺖ اﺳﺖ و در دوﻣﯽ ﺧﻮف از ﭘﺮوردﮔـﺎر در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ،در ﯾﮏ ﻣﻮرد روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺷـﺮ آن ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و در ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ ﻋﺒﻮس و ﺷﺪﯾـﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﯾﮑﯽ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ آن را ﻣﯽ رﺳﺎﻧـﺪ و دﯾﮕﺮی
ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﮐﯿﻔﯽ را.
در آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺟﻤﺎﻟﯽ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و ﻧﯿﺎت ﭘﺎﮐﯽ ﮐﻪ
۳۵۶: ص
“اﺑﺮار”دارﻧـﺪ اﺷـﺎره ﮐﺮده،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ آﻧ¤ﻬﺎ را از ﺷـﺮ آن روز¤ﻧﮕﻬـﺪاری ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ،و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ
و ﻣﺴﺮور و ﺷﺎدﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ) ﻓﻮﻗ¤ﺎ ُﻫﻢ اﻟﻠّ ُﻪ ﺷﺮ ذ¤ﻟِﮏ اﻟْﯿ ْﻮ ِم و ﻟَ ّﻘﺎ ُﻫﻢ ﻧﻈﺮه و ﺳﺮورا.( ﻃﺮاوت
“ﻧﻈﺮه”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﺮاوت و ﺧﺮﻣﯽ و ﺷﺎداﺑﯽ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ وﻓﻮر ﻧﻌﻤﺖ و رﻓﺎه ﺑﻪ اﻧﺴﺎن دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ،آری رﻧﮓ رﺧﺴﺎر
آﻧﻬﺎ در آن روز آراﻣﺶ و ﻧﺸﺎط دروﻧﯽ آﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ.
ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﮔﺮ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ از آن روز ﺑﯿﻤﻨﺎک ﺑﻮدﻧـﺪ،ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﻮض آﻧﻬﺎ را در آن روز ﻏﺮق ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ
و ﺳﺮور ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﻟﻘـﺎﻫﻢ”از ﺗﻌﺒﯿﺮﻫـﺎی ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺰرگ از اﯾﻦ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮاﻧﻘـﺪر ﺑﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﺎﺻـﺶ
اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،و آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﻏﺮق ﺷﺎدی و ﺳﺮورﻧﺪ در ﺳﺎﯾﻪ رﺣﻤﺘﺶ ﺟﺎی ﻣﯽ دﻫﺪ.
***
ﻧﮑﺘﻪ:
ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺴﻨﺎت اﺳﺖ
¤
ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در آﯾﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﻃﻌﺎم ﻃﻌﺎم را ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫﺎی ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اﺑﺮار و ﻋﺒﺎد اﻟﻠﻪ ﻣﯽ ﺷـﻤﺮد،ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﺴـﯿﺎری از آﯾﺎت ﻗﺮآن
روی اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﮑﯿﻪ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ،و ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ دارد.
و اﮔﺮ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ دﻧﯿﺎی اﻣﺮوز ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ اﺧﺒﺎر ﻣﻨﺘﺸـﺮه ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﻧﻔﺮ از ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧـﺪ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ دﻧﯿﺎ آن ﻗـﺪر ﻏـﺬای اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻪ زﺑﺎﻟﻪ داﻧﻬﺎ ﻣﯽ رﯾﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺮای آن ﻧﯿﺴﺖ،اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ دﺳـﺘﻮر اﺳـﻼﻣﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و دوری
دﻧﯿﺎی اﻣﺮوز از ﻣﻮازﯾﻦ اﺧﻼﻗﯽ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ روﺷﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
۳۵۷: ص
در رواﯾﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎر در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ را در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽ آورﯾﻢ:
-۱در ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم ص آﻣﺪه اﺳﺖ:
“ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را اﻃﻌﺎم ﮐﻨﺪ
¤
ﻣﻦ اﻃﻌﻢ ﺛﻼﺛﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﻦ اﻟﻤﺴـﻠﻤﯿﻦ اﻃﻌﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﺛﻼث ﺟﻨﺎن ﻓﯽ ﻣﻠﮑﻮت اﻟﺴـﻤﻮات :
ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﺳﻪ ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺘﯽ در ﻣﻠﮑﻮت آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ اﻃﻌﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد” .(۱)
و در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺻﺎدق ع ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ:
ﻣﻦ اﻃﻌﻢ ﻣﺆﻣﻨـﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﺸـﺒﻌﻪ ﻟﻢ ﯾـﺪر اﺣـﺪ ﻣﻦ ﺧﻠﻖ اﻟﻠﻪ ﻣـﺎ ﻟﻪ ﻣﻦ اﻻـﺟﺮ ﻓﯽ اﻵـﺧﺮه،ﻻـ ﻣﻠـﮏ ﻣﻘﺮب،و ﻻـ ﻧﺒﯽ ﻣﺮﺳﻞ اﻻ اﻟﻠﻪ رب
اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ “:ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﯽ را اﻃﻌﺎم ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺳـﯿﺮ ﺷﻮد اﺣﺪی از ﺧﻠﻖ ﺧﺪا ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﭼﻘﺪر در آﺧﺮت ﭘﺎداش دارد،و ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن
ﻣﻘﺮب اﻟﻬﯽ،و ﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﺮﺳﻞ،ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن اﺳﺖ” .(۲)
در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮی از ﻫﻤﺎن اﻣﺎم آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد”: ﻻن اﻃﻌﻢ ﻣﺆﻣﻨﺎ ﻣﺤﺘﺎﺟﺎ اﺣﺐ اﻟﯽ ﻣﻦ ان ازوره،و ﻻن ازوره اﺣﺐ اﻟﯽ ﻣﻦ ان اﻋﺘﻖ ﻋﺸﺮ رﻗﺎب “:اﮔﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی را اﻃﻌﺎم ﮐﻨﻢ
ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﯾـﺪار او ﺑﺮوم،و اﮔﺮ ﺑﺪﯾـﺪار او ﺑﺮوم ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ ده ﺑﺮده را آزاد ﮐﻨﻢ!”
.(۳)
ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ در رواﯾﺎت ﺗﻨﻬﺎ روی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان و ﮔﺮﺳـﻨﮕﺎن ﺗﮑﯿﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﻌﻀﯽ ﺻﺮﯾﺤﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻌﺎم ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺑﯽ ﻧﯿـﺎز ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده اﺳﺖ،و اﯾﻦ ﻧﺸـﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐﻪ ﻫـﺪف از اﯾﻦ ﮐـﺎر ﻋﻼوه ﺑﺮ رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪﯾﻬﺎ ﺟﻠﺐ
ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی دوﺳﺘﯽ و ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ اﺳﺖ،ﺑﻪ ﻋﮑﺲ
۳۵۸: ص
-۱ (۱ “اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ”ﺟﻠﺪ دوم ﺑﺎب”اﻃﻌﺎم اﻟﻤﺆﻣﻦ”ﺣﺪﯾﺚ .۳
-۲ (۲ “ﻫﻤﺎن ﻣﺪرک”ﺣﺪﯾﺚ .۶
-۳ (۳ “ﻫﻤﺎن ﻣﺪرک”ﺣﺪﯾﺚ .۱۸
آﻧﭽﻪ در دﻧﯿـﺎی ﻣﺎدی اﻣﺮوز ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎه دو دوﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ،ﯾﺎ دو ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧـﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺨﺎﻧﻪ ای ﻣﯽ روﻧـﺪ ﻫﺮ ﮐـﺪام ﺑﺎﯾﺪ
ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازد،ﮔﻮﯾﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﻧﻔﺮات ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺷﮕﻔﺖ آور اﺳﺖ.
در ﺑﻌﻀـﯽ از رواﯾﺎت ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﺷـﺪه ﮐﻪ اﻃﻌﺎم ﮔﺮﺳـﻨﮕﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ )ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ(از اﻓﻀﻞ اﻋﻤﺎل
اﺳﺖ،ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در رواﯾﺘﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم ص آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
“ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ اﻋﻤـﺎل ﻧﺰد ﺧـﺪا ﺧﻨـﮏ ﮐﺮدن ﺟﮕﺮﻫﺎی داغ اﺳﺖ،و ﺳـﯿﺮ ﮐﺮدن ﺷـﮑﻤﻬﺎی ﮔﺮﺳـﻨﻪ،ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤـﺪ در دﺳﺖ او اﺳﺖ ﺑﻨـﺪه ای ﮐﻪ ﺷﺐ ﺳـﯿﺮ ﺑﺨﻮاﺑـﺪ و ﺑﺮادر-ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ-ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺶ ﮔﺮﺳـﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده
.(۱) !”اﺳﺖ
ذﯾﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﮔﺮﭼﻪ در ﺑﺎره ﺳـﯿﺮ ﮐﺮدن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ،وﻟﯽ آﻏﺎز آن ﻫﺮ ﺗﺸـﻨﻪ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ای را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد،و ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ
ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻔﻬﻮم آن ﺣﺘﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد.
و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ رواﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ .(۲)
*** ۳۵۹: ص
-۱ ۱ و (۲ “ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار”ﺟﻠﺪ ۷۴ ﺻﻔﺤﻪ -۳۶۹ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴـﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎﺑﯽ ﻋﻨﻮان ﮐﺮده ﮐﻪ ۱۱۳ ﺣـﺪﯾﺚ در آن آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻃﻌـﺎم ﻣﺆﻣﻦ و ﺳـﯿﺮاب ﮐﺮدن و ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﺎﻧـﺪن و اداء دﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ،و ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﻬﺎ
ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد.
وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا ﴿۱۲﴾
مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ لَا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِيرًا ﴿۱۳﴾
وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلًا ﴿۱۴﴾
وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا ﴿۱۵﴾
قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا ﴿۱۶﴾
وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلًا ﴿۱۷﴾
عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلًا ﴿۱۸﴾
وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا ﴿۱۹﴾
وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرًا ﴿۲۰﴾
عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا ﴿۲۱﴾
إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاءً وَكَانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُورًا ﴿۲۲﴾
360: ص
ﺗﺮﺟﻤﻪ:
-۱۲ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ آﻧﺎن،ﺑﻬﺸﺖ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﺣﺮﯾﺮ ﺑﻬﺸﺘﯽ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺎداش ﻣﯽ دﻫﺪ.
-۱۳اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬﺎی زﯾﺒﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ،ﻧﻪ آﻓﺘﺎب را در آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ، ﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎ را.
-۱۴و در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎی آن)درﺧﺘﺎن ﺑﻬﺸﺘﯽ(ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓﺮو اﻓﺘﺎده،و ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮه ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎن اﺳﺖ. -۱۵و در ﮔﺮداﮔﺮد آﻧﻬـﺎ ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺮه،و ﻗـﺪﺣﻬﺎﯾﯽ ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨـﺪ)ﻣﻤﻠﻮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻏـﺬاﻫﺎ و ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ ﻫﺎ( -۱۶ﻇﺮﻓﻬﺎی
ﺑﻠﻮرﯾﻨﯽ از ﻧﻘﺮه!ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻻزم آﻣﺎده ﮐﺮده اﻧﺪ.
-۱۷و در آﻧﺠﺎ از ﺟﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﺳﯿﺮاب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﺒﺮﯾﺰ از ﺷﺮاب ﻃﻬﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺠﺒﯿﻞ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ.
-۱۸از ﭼﺸﻤﻪ ای در ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺳﻠﺴﺒﯿﻞ اﺳﺖ.
-۱۹و ﺑﺮ ﮔﺮد آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﺟﺎوداﻧﯽ)ﺑﺮای ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ(ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻣﺮوارﯾﺪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﻧﺪ! -۲۰و ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺠـﺎ را ﺑﺒﯿﻨﯽ ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎ و ﻣﻠـﮏ ﻋﻈﯿﻤﯽ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ! -۲۱ﺑﺮ اﻧﺪام آﻧﻬﺎ)ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن(ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ از ﺣﺮﯾﺮ ﻧﺎزک ﺳﺒﺰ رﻧﮓ،و از دﯾﺒﺎی ﺿـﺨﯿﻢ و ﺑﺎ دﺳـﺘﺒﻨﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺮه ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ،و ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺎﻧﺪ! -۲۲اﯾﻦ
ﺟﺰای ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد ﻗﺪرداﻧﯽ اﺳﺖ.
۳۶۱: ص
ﺗﻔﺴﯿﺮ:
ﭘﺎداﺷﻬﺎی ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻬﺸﺘﯽ!
ﺑﻌـﺪ از اﺷـﺎره اﺟﻤـﺎﻟﯽ در آﯾـﺎت ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺠـﺎت”اﺑﺮار و ﻧﯿﮑـﺎن”از ﻋـﺬاﺑﻬﺎی دردﻧـﺎک روز ﻗﯿـﺎﻣﺖ،و رﺳـﯿﺪن آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﻟﻘـﺎی ﻣﺤﺒﻮب،و ﻏﺮق ﺳـﺮور و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﺷـﺪن، در آﯾﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﺷـﺮح اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ،ﺣﺪ اﻗﻞ ﭘﺎﻧﺰده ﻧﻌﻤﺖ را در
ﻃﯽ اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻤﺮد:
ﻧﺨﺴﺖ از ﻣﺴﮑﻦ و ﻟﺒﺎس اﯾﻦ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ،و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا ﴿۱۲﴾
“ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺸﺖ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ و ﻓﺮﺷﻬﺎﯾﯽ از ﺣﺮﯾﺮ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺎداش ﻣﯽ دﻫﺪ)”
آری در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻫﻤﻪ اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ و اﯾﺜﺎر ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن وﻓﺎء ﺑﻪ ﻧﺬر،و روزه داﺷـﺘﻦ،و ﺑﺨﺸـﯿﺪن ﻃﻌﺎم ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮد ﻫﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر ﺑﻪ ﻣﺴـﮑﯿﻦ و ﯾﺘﯿﻢ و اﺳـﯿﺮ اﺳﺖ، ﺧﺪاوﻧـﺪ آﻧﻬـﺎ را در ﺑﺎﻏﻬـﺎی ﻣﺨﺼﻮﺻـﯽ از ﺑﻬﺸﺖ ﺟـﺎی ﻣﯽ دﻫـﺪ،و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ
ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ.
ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﻪ در آﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﺷﺪه ﮐﻪ ﭘﺎداﺷﻬﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن
ﺻﺒﺮ در ﻃﺮﯾﻖ اﻃﺎﻋﺖ، ﺻﺒﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻌﺼﯿﺖ،و ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ است.
در آﯾﻪ ۲۴ ﺳﻮره رﻋـﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﺷﺎﻣـﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ: ﺳـ ¤ﻼ ٌم ﻋ َﻠﯿْﮑﻢ ﺑِﻤ¤ﺎ ﺻ َﺒ ْﺮﺗُﻢ “:درود ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ ﺑﻪ
*** ﺳـﭙﺲ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬﺎی زﯾﺒﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮده،ﻧﻪ ﮔﺮﻣﯽ آﻓﺘﺎب را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ،و ﻧﻪ ﺳﺮدی ﻫﻮا را)”
ﻋ َﻠﯽ اﻟَْﺄ¤راﺋِﮏ ¤ﻻ ﯾ َﺮ ْو َن ﻓِﯿﻬ¤ﺎ ﺷﻤﺴ ًﺎ و ¤ﻻ زﻣْ َﻬ ِﺮﯾﺮ ًا :” ﱠﺘﮑﺌِﯿﻦ ﻓِﯿﻬ¤ﺎ
ذﮐﺮ اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ)ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬـﺎ(اﺷـﺎره ﺑﻪ آراﻣﺶ و راﺣﺘﯽ ﮐﺎﻣـﻞ آﻧﻬـﺎ اﺳﺖ،ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺣﺎﻟﺖ آراﻣﺶ در
ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد، و ذﯾﻞ آﯾﻪ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻋﺘﺪال ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻮای ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ.
ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮرﺷﯿﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد،ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎی درﺧﺘﺎن
ﺑﻬﺸﺘﯽ.
“زﻣﻬﺮﯾﺮ”از ﻣﺎده”زﻣﻬﺮ”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺪت ﺳـﺮﻣﺎ،ﯾﺎ ﺷﺪت ﻏﻀﺐ،ﯾﺎ ﺳـﺮخ ﺷﺪن ﭼﺸﻢ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺸﻢ،ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ،و در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎن
ﻣﻌﻨﯽ اول اﺳﺖ.
در ﺣﺪﯾﺜﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻘﻄﻪ ای وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از ﺷﺪت ﺳﺮﻣﺎ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن از ﻫﻢ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد .(۱) “اراﺋـﮏ”ﺟﻤﻊ”ارﯾﮑﻪ”در اﺻـﻞ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻬـﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در ﺣﺠﻠﻪ ﻋﺮوس ﻣﯽ ﻧﻬﻨـﺪ و ﻣﻨﻈﻮر در اﯾﻨﺠـﺎ ﺗﺨﺘﻬـﺎی زﯾﺒـﺎ و ﻓﺎﺧﺮ
اﺳﺖ.
“آﻟﻮﺳـﯽ”ﻣﻔﺴﺮ ﻣﻌﺮوف اﻫﻞ ﺳﻨﺖ در”روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:ﺑﯿﻨﺎ اﻫﻞ اﻟﺠﻨﻪ ﻓﯽ اﻟﺠﻨﻪ اذا راوا
ﮐﻀﻮء اﻟﺸـﻤﺲ،و ﻗـﺪ اﺷـﺮﻗﺖ اﻟﺠﻨﺎن ﺑﻪ ﻓﯿﻘﻮل اﻫﻞ اﻟﺠﻨﻪ ﯾﺎ رﺿﻮان ﻣﺎ ﻫﺬا؟ و ﻗﺪ ﻗﺎل رﺑﻨﺎ ¤ﻻ ﯾ َﺮ ْو َن ﻓِﯿﻬ¤ﺎ ﺷـﻤﺴ ًﺎ و ¤ﻻ زﻣْ َﻬ ِﺮﯾﺮ ًا ﺿﻮءا
،ﻓﯿﻘﻮل ﻟﻬﻢ رﺿﻮان ﻟﯿﺲ ﻫﺬا ﺑﺸﻤﺲ،و ﻻ ﻗﻤﺮ،و ﻟﮑﻦ ﻋﻠﯽ)ع(و ﻓﺎﻃﻤﻪ)ع(ﺿﺤﮑﺎ،و اﺷﺮﻗﺖ اﻟﺠﻨﺎن ﻣﻦ ﻧﻮر ﺛﻐﺮﯾﻬﻤﺎ”:!ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن در ﺑﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﻮری
۳۶۳: ص
-۱ (۱ “در اﻟﻤﻨﺜﻮر”ﺟﻠﺪ ۶ ﺻﻔﺤﻪ .۳۰۰
ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻮر آﻓﺘﺎب ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺻـﺤﻨﻪ ﺑﻬﺸﺖ را روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ،ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﺑﻪ رﺿﻮان)ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﻬﺸﺖ(ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ:اﯾﻦ
ﻧﻮر ﭼﯿﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮده در ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻪ آﻓﺘﺎب را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎ را؟!او در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:
اﯾﻦ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﻧﯿﺴﺖ،وﻟﯽ ﻋﻠﯽ ع و ﻓﺎﻃﻤﻪ س ﺧﻨﺪان ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻬﺸﺖ از ﻧﻮر دﻧﺪاﻧﺸﺎن روﺷﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ!” .(۱) *** آﯾﻪ ﺑﻌـﺪ در اداﻣﻪ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾـﺪ”:اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎی درﺧﺘﺎن ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓﺮو اﻓﺘﺎده،و ﭼﯿـﺪن ﻣﯿﻮه
آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻬﻞ و آﺳﺎن اﺳﺖ):” و¤داﻧَِﯿ ًﻪ ﻋ َﻠﯿْ ِﻬﻢ ﻇ¤ﻼﻟُﻬ¤ﺎ و ذﻟﱢ َﻠﺖ ﻗُ ُﻄﻮﻓُﻬ¤ﺎ ﺗﺬﻟِﯿﻼ .(۲) ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮای
ﻧﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ وﺟﻮد دارد،ﻧﻪ ﺧﺎری در دﺳﺖ ﻣﯽ رود،و ﻧﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺗﻼش و ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺮای ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮه ﻫﺎ اﺳﺖ! ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﯾﺎد آوری اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺿـﺮوری ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﺻﻮل ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن در آن ﺟﻬﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ،و آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ در اﯾﻦ آﯾـﺎت و آﯾـﺎت دﯾﮕﺮ ﻗﺮآن آﻣـﺪه،ﺗﻨﻬـﺎ اﺷﺎراﺗﯽ اﺳﺖ ﭘﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ آن ﻣﻮاﻫﺐ ﻋﻈﯿﻢ،و ﮔﺮﻧﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺼـﺮﯾﺢ
ﺑﻌﻀﯽ از رواﯾﺎت در آﻧﺠﺎ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﺸﻤﯽ ﻧﺪﯾﺪه و ﻫﯿﭻ ﮔﻮﺷﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪه و ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
“اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس”ﺳـﺨﻨﯽ دارد ﮐـﻪ در ذﯾـﻞ ﺑﻌﻀـﯽ از آﯾـﺎت ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﻮره ﺑﯿـﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ:ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ:آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧـﺪ در ﻗﺮآن از
ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﺜﻞ
۳۶۴: ص
-۱ (۱ “روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”ﺟﻠﺪ ۲۹ ﺻﻔﺤﻪ .۱۵۹ ۲ – (۲ “ﻗﻄـﻮف”ﺑﺮ وزن”ﻇﺮوف”ﺟﻤـﻊ”ﻗﻄـﻒ)”ﺑﺮ وزن ﺣﻔـﻆ(ﯾـﺎ ﺟﻤـﻊ”ﻗﻄﻒ” )ﺑﺮ وزن ﺣـﺬف(اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﯽ ﻣﻌﻨﯽ وﺻـﻔﯽ
دارد،و دوﻣﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼﺪری،و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯿﻮه ﻫﺎی ﭼﯿﺪه ﺷﺪه ﯾﺎ ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮه اﺳﺖ.
و ﻣﺎﻧﻨـﺪی در دﻧﯿﺎ ﻧﺪارد،وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد،ﻣﺜﻼ از ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮری ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد
ﮐﻪ ﺑﺎ”زﻧﺠﺒﯿﻞ”ﻣﻤﺰوج اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺎده ﻣﻌﻄﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﻪ آن ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ .(۱)
*** در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ از اﯾﻦ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺧﺪا وﺳﺎﺋﻞ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ آﻧﻬﺎ،و ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن
و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:در ﮔﺮداﮔﺮد آﻧﻬﺎ ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺮه و ﻗـﺪﺣﻬﺎﯾﯽ ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ)” و ﯾُ¤ﻄﺎف ﻋ َﻠﯿْ ِﻬﻢ ﺑِﺂﻧَِﯿ ٍﻪ ﻣِﻦ ﻓِﻀ ٍﻪ و ﻣﯽ ﭘﺮدازد
وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا ﴿۱۵﴾
*** “ﻇﺮﻓﻬﺎی ﺑﻠﻮرﯾﻨﯽ از ﻧﻘﺮه!ﮐﻪ آن را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻻزم آﻣﺎده ﮐﺮده اﻧﺪ” )
در اﯾﻦ ﻇﺮﻓﻬﺎ اﻧﻮاع ﻏـﺬاﻫﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ،و در آن ﻗـﺪﺣﻬﺎی ﺑﻠﻮرﯾﻦ اﻧﻮاع ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯿﻬﺎی ﻟﺬت ﺑﺨﺶ و ﻧﺸﺎط آﻓﺮﯾﻦ،ﺑﻪ ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ ﻣﯽ
ﺧﻮاﻫﻨﺪ و ﻋﻼﻗﻪ دارﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ،و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﺑﻬﺸﺘﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮد آﻧﻬﺎ دور ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
“آﻧﯿﻪ”ﺟﻤـﻊ”اﻧـﺎء”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮔـﻮﻧﻪ ﻇﺮف اﺳﺖ،و”اﮐـﻮاب”ﺟﻤـﻊ “ﮐـﻮب)”ﺑﺮ وزن ﺧـﻮب(ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻇﺮف آب اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳـﺘﻪ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﺎه از آن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﻗﺪح”ﻣﯽ ﺷﻮد.
“ﻗﻮارﯾﺮ”ﺟﻤﻊ”ﻗﺎروره”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻇﺮف ﺑﻠﻮرﯾﻦ و ﺷﯿﺸﻪ ای اﺳﺖ. ﻋﺠﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ:ﻇﺮﻓﻬﺎی ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﺑﻬﺸﺘﯽ از ﻧﻘﺮه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ دﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻇﺮﻓﯽ ﻣﻄﻠﻘﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد،و
ﻇﺮﻓﻬﺎی ﺑﻠﻮرﯾﻦ را
۳۶۵: ص
-۱ (۱ “ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﯿﺎن”ﺟﻠﺪ ۱۰ ﺻﻔﺤﻪ .۴۱۱
از ﺳﻨﮕﻬﺎی ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ذوب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ،وﻟﯽ ﻫﻤﺎن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را در ﺳﻨﮓ ﺗﯿﺮه آﻓﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ
ﺷﯿﺸﻪ و ﺑﻠﻮر ﺑﺎﺷﺪ،ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﻠﺰی ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻘﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ.
و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل از اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻇﺮﻓﻬـﺎ و ﺟﺎﻣﻬـﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻫﻢ ﺻـﻔﺎ و ﺷـﻔﺎﻓﯿﺖ ﺑﻠﻮر را دارد،و ﻫﻢ درﺧﺸـﻨﺪﮔﯽ و
زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻧﻘﺮه را،و ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ.
ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ:در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺻﺎدق ع آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻨﻔـﺬ اﻟﺒﺼـﺮ ﻓﯽ ﻓﻀﻪ اﻟﺠﻨﻪ ﮐﻤﺎ ﯾﻨﻔـﺬ ﻓﯽ اﻟﺰﺟﺎج:! “ﻧﻮر ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن در ﻧﻘﺮه ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺷـﯿﺸﻪ و ﺑﻠﻮر
دﻧﯿﺎ ﻧﻔﻮذ دارد .(۱)
اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ در ﻋﺼـﺮ ﻣﺎ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﺷـﻌﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﭘﯽ ﺑﺮده اﻧـﺪ)ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷـﻌﻪ اﯾﮑﺲ(ﮐﻪ از اﺟﺴﺎم ﺗﯿﺮه ﻧﯿﺰ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و
درون آن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻠﻮر ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ.
اﺑﻦ ﻋﺒـﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ:ﻫﻤﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪی در دﻧﯿـﺎ دارد ﺟﺰ ﻇﺮﻓﻬﺎی ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﮐﻪ از ﻧﻘﺮه اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺷﺒﯿﻪ و
ﻣﺎﻧﻨﺪی ﺑﺮای آن ﻧﯿﺴﺖ .(۲)
ﺳﭙﺲ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:در آﻧﺠﺎ از ﺟﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﺳﯿﺮاب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﺒﺮﯾﺰ از ﺷﺮاب ﻃﻬﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺠﺒﯿﻞ آﻣﯿﺨﺘﻪ”
ﺑﺴـﯿﺎری از ﻣﻔﺴـﺮان ﺗﺼـﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻋﺮب ﺟـﺎﻫﻠﯽ از ﺷـﺮاﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑـﺎ زﻧﺠﺒﯿـﻞ ﺑـﻮد ﻟـﺬت ﻣﯽ ﺑﺮد زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻨـﺪی ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺷﺮاب ﻣﯽ داد، و ﻗﺮآن در اﯾﻨﺠﺎ از ﺟﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻃﻬﻮرش ﺑﺎ زﻧﺠﺒﯿﻞ آﻣﯿﺨﺘﻪ
۳۶۶: ص
-۱ (۱ “ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﯿﺎن”ﺟﻠﺪ ۱۰ ﺻﻔﺤﻪ .۴۱۰
-۲ (۲ “روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ”ﺟﻠﺪ ۲۹ ﺻﻔﺤﻪ .۱۵۹
اﺳﺖ،وﻟﯽ ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺷـﺮاب و آن ﺷـﺮاب ﺗﻔﺎوت از زﻣﯿﻦ ﺗﺎ آﺳـﻤﺎن اﺳﺖ!و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت از دﻧﯿﺎ ﺗﺎ آﺧﺮت
اﺳﺖ.!
ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ﮐﻪ ﻋﺮب دو ﻧﻮع ﺷـﺮاب ﺑـﺎ دو ﺣـﺎﻟﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ داﺷـﺘﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻧﺸـﺎط آور و ﻣﺤﺮک،و دﯾﮕﺮی ﺳﺴـﺖ ﮐﻨﻨـﺪه و آرام ﺑﺨﺶ ﮐﻪ اوﻟﯽ را ﺑﺎ”زﻧﺠﺒﯿﻞ” ﻣﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ،و دوﻣﯽ را ﺑﺎ”ﮐﺎﻓﻮر”،و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﺎﻟﻢ آﺧﺮت در ﻗﺎﻟﺐ اﻟﻔﺎظ اﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠـﺪ ﭼـﺎره ای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻟﻔـﺎظ ﺑـﺎ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ و واﻻﺗﺮی ﺑﺮای آن ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﺰرگ اﺳـﺘﺨﺪام
ﺷﻮد.
ﮔﺮﭼﻪ در ﺑـﺎره ﻣﻌﻨﯽ”زﻧﺠﺒﯿﻞ”ﺗﻔﺴـﯿﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه،وﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن رﯾﺸﻪ ﻣﻌﻄﺮ و ﺧﻮﺷـﺒﻮﯾﯽ ﮐﻪ در ادوﯾﻪ ﻣﺨﺼﻮص
ﻏﺬا،و ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ.
ﺳـﭙﺲ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻬﺎ از ﭼﺸـﻤﻪ ای در ﺑﻬﺸﺖ ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳـﻠﺴﺒﯿﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد”
“ﺳـﻠﺴﺒﯿﻞ”ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻟﺬﯾـﺬی را ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در دﻫـﺎن و ﮔﻠﻮ ﺟـﺎری ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮐﺎﻣﻼـ ﮔﻮارا اﺳﺖ،ﺑﺴـﯿﺎری
ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﺎده”ﺳﻼﺳﻪ” ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”رواﻧﯽ”ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه،ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرات روان و ﺟﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ”ﺳﻠﯿﺲ” ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ از ﻣﺎده”ﺗﺴـﻠﺴﻞ”ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﺣﺮﮐﺖ ﭘﯽ در ﭘﯽ”اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ روان ﺑﻮدن ﭼﯿﺰی را ﺗﺪاﻋﯽ
ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ،و در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺑﺎء در آن اﺿﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﻌﻀﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ واژه ای اﺳﺖ ﻣﺮﮐﺐ از دو ﮐﻠﻤﻪ”ﺳﺎل”و”ﺳﺒﯿﻞ”
۳۶۷: ص
-۱ (۱ در ﻣﺤﻞ اﻋﺮاب”ﻋﯿﻨﺎ”ﻫﻤﺎن ﺳـﺨﻨﯽ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ آﯾﻪ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﯿﻢ”ﻋﯿﻨﺎ”ﺟﺎری اﺳﺖ!و ﻣﻨﺎﺳﺐ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻞ”ﻣﻨﺼﻮب
ﺑﻪ ﻧﺰع ﺧﺎﻓﺾ”ﺑﺎﺷﺪ.
و ﺑﻌﻀـﯽ ﻧﯿﺰ آن را ﻣﺮﮐﺐ از”ﺳـﺎل”و”ﺳﺒﯿـﻞ”ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ ﮐﻪ در ﺻـﻮرت اول ﻣﻔﻬـﻮﻣﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ”راﻫﯽ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ”و در ﺻـﻮرت
دوم”راﻫﯽ ﻃﻠﺒﯿﺪ”و ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻨﺎﯾﯽ ﻫﺮ دو “ﮔﻮارا”اﺳﺖ.
ﺑﻌﻀﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﮐﻠﻤﻪ”ﺳﻠﺴﺒﯿﻞ”وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﯾﻦ از اﺑﺪاﻋﺎت ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ اﺳﺖ .(۱)
وﻟﯽ ﻣﻌﻨﯽ اول از ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ اﺳﺖ. *** ﺳﭙﺲ از ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﺑﺰم ﭘﺮﺳﺮور ﮐﻪ در ﺟﻮار رﺣﻤﺖ ﺣﻖ در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﯾﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده،ﻣﯽ
ﮔﻮﯾﺪ”:ﺑﺮ ﮔﺮد آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺟﺎوداﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻣﺮوارﯾﺪﻫﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﻧﺪ)!”
ویطوف علیهم ولدان مخلدون :
ﻫـﻢ ﺧﻮدﺷـﺎن در ﺑﻬﺸـﺖ ﺟـﺎوداﻧﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ،و ﻫـﻢ ﻃﺮاوت و زﯾﺒـﺎﯾﯽ و ﻧﺸـﺎط ﺟـﻮاﻧﯽ آﻧﻬـﺎ ﺟـﺎوداﻧﯽ اﺳﺖ،و ﻫﻢ ﭘـﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮدن
ﺑﺮ آﻧﻬـﺎ ﻃﻮاف ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ
ﺑﻪ” ﻟُ ْﺆﻟُﺆًا ﻣﻨْﺜُﻮر ًا )”ﻣﺮوارﯾـﺪﻫﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪه(اﺷﺎره ای اﺳﺖ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺻـﻔﺎ و درﺧﺸـﻨﺪﮔﯽ و ﺟﺬاﺑﯿﺖ آﻧﻬﺎ،و ﻫﻢ ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺗﻌﺒﯿﺮ
در ﻫﻤﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ﺑﺰم اﻟﻬﯽ و روﺣﺎﻧﯽ.
۳۶۸: ص
-۱ (۱ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ”ﺳـﻠﺴﺒﯿﻞ”ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﻣﺎ ﻻ ﯾﻨﺼـﺮف اﺳﺖ،زﯾﺮا ﻋﻠﻤﯿﺖ و ﻋﺠﻤﻪ در آن ﺟﻤﻊ اﺳﺖ،و اﯾﻨﮑﻪ در
اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻨﻮﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ آﺧﺮ آﯾﺎت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺳﻮره اﺳﺖ.
*** و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺟﻬﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ وﺻﻒ ﻧﻤﯽ آﯾـﺪ ﻫﺮ ﻗـﺪر اﻟﻔﺎظ ﮔﻮﯾﺎ و رﺳﺎ ﺑﺎﺷﺪ،در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ﻣﯽ
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ را ﻣﯽ ﻧﮕﺮی ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ و ﻣﻠﮏ ﻋﻈﯿﻤﯽ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ)!” و إ¤ذا ر َأﯾْﺖ ﺛَ ﱠﻢ ر َأﯾْﺖ ِﻌﯿﻤ ًﺎ و ﻠْﮑ ًﺎ ﮐﺒِﯿﺮ ًا ( .(۱) اﻓﺰاﯾﺪ”:و
ﺑﺮای”ﻧﻌﯿﻢ”و”ﻣﻠﮏ ﮐﺒﯿﺮ”ﺗﻔﺴـﯿﺮﻫﺎی زﯾﺎدی ﺷﺪه،از ﺟﻤﻠﻪ در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺻﺎدق ع ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ”ﻣﻌﻨﯽ آﯾﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﮑﯽ
اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ زاﺋﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻓﻨﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد” .(۲)
ﯾﺎ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ آن ﻗﺪر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﮐﺜﺮت ﺑﻪ وﺻﻒ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ.
ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ”ﻣﻠﮏ ﮐﺒﯿﺮ”آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺧﻮل ﺑﺮ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن اذن ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ،و ﺑﺎ ﺳﻼم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﯿﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ.
ﯾﺎ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ اراده ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﯾﺎ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻠﮑﺶ ﺑﻪ اﻧـﺪازه اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل راه را ﻣﯽ ﺑﯿﻨـﺪ! ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻠﮏ
داﺋﻤﯽ و اﺑﺪی و ﺗﻮام ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻤﺎم آرزوﻫﺎ اﺳﺖ.
واژه”ﻧﻌﯿﻢ”ﮐﻪ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻧﻌﻤﺘﻬـﺎی ﻓﺮاوان”اﺳﺖ،و”ﻣﻠـﮏ ﮐـﺒﯿﺮ” ﮐﻪ از ﻋﻈﻤﺖ و وﺳـﻌﺖ ﺑﺎﻏﻬـﺎی ﺑﻬﺸﺘﯿـﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ
ﻣﻔﻬﻮم وﺳﯿﻊ و ﮔﺴﺘﺮده ای
دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎی ﻓﻮق را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧد.
*** ﺗـﺎ اﯾﻨﺠـﺎ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ از ﻗﺒﯿﻞ”ﻣﺴﺎﮐﻦ”و”ﺗﺨﺘﻬﺎ”و”ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎ” و”ﻣﯿﻮه ﻫﺎ”و”ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯿﻬﺎ”و”ﻇﺮﻓﻬﺎ”و”ﮔﺮوه ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن”اﺷﺎره ﺷﺪ، اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ وﺳﺎﺋﻞ ﺗﺰﯾﯿﻨﯽ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن اﺳﺖ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”:ﺑﺮ اﻧﺪام آﻧﻬﺎ ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ از ﺣﺮﯾﺮ ﻧﺎزک
از دﯾﺒﺎی ﺿﺨﯿﻢ)” ﻋ¤ﺎﻟَِﯿ ُﻬﻢ ﺛِﯿ¤ﺎب ﺳﻨﺪس ﺧﻀ ٌﺮ و إﺳ َﺘﺒْ َﺮق ( .(۱) ﺳﺒﺰ،و
ﺳﻨﺪس ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ ﻧﺎزک اﺳﺖ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ”اﺳﺘﺒﺮق” ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ ﺿﺨﯿﻢ اﺳﺖ،ﺑﻌﻀﯽ آن را از ﮐﻠﻤﻪ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺘﺒﺮ ﯾﺎ”ﺳﺘﺒﺮ” ﻣﯽ داﻧﻨﺪ،و ﺑﻌﻀﯽ اﺣﺘﻤﺎل داده اﻧﺪ ﮐﻪ از رﯾﺸﻪ ﻋﺮﺑﯽ”ﺑﺮق”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻼﻟﺆ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه.ﺳﭙﺲ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:و
ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺮه ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ” ) و ﺣ ﱡﻠﻮا أﺳ¤ﺎ ِو َر ﻣِﻦ ﻓِﻀ ٍﻪ .( آﻧﻬﺎ
ﻧﻘﺮه ﻫﺎﯾﯽ ﺷﻔﺎف ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻠﻮر ﻣﯽ درﺧﺸﺪ،و از ﯾﺎﻗﻮت و در و ﻣﺮوارﯾﺪ زﯾﺒﺎﺗﺮ اﺳﺖ.
“اﺳﺎور”ﺟﻤﻊ”اﺳﻮره)”ﺑﺮ وزن ﻣﻐﻔﺮه(و آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻤﻊ “ﺳﻮار)”ﺑﺮ وزن ﻏﺒﺎر(ﯾﺎ ﺳﻮار)ﺑﺮ وزن ﮐﺘﺎب(اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺻـﻞ از ﮐﻠﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ “دﺳﺘﻮار”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”دﺳﺘﺒﻨﺪ”ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه،و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻘﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮی در آن ﭘﯿﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ،و ﺑﻪ
ﺻﻮرت”ﺳﻮار”در آﻣﺪه اﺳﺖ.
۳۷۰: ص
۱ – (۱ در ﻣﺤـﻞ اﻋﺮاب”ﻋـﺎﻟﯿﻬﻢ”دو اﺣﺘﻤـﺎل اﺳـﺖ:ﻧﺨﺴـﺖ اﯾﻨﮑـﻪ”ﻇﺮف”اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ”ﻓـﻮق”ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻔﻬـﻮم آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷـﻮد”ﻓﻮﻗﻬﻢ ﺛﯿـﺎب ﺳـﻨﺪس”دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ”ﺣـﺎل” اﺳﺖ ﺑﺮای ﺿـﻤﯿﺮ”ﻫﻢ”ﮐﻪ در آﯾـﺎت ﻗﺒـﻞ ﺑﻮد و ﺑﻪ”اﺑﺮار”ﺑـﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻣﻌﻨﯽ
ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد”ﺣﺎﻟﮑﻮﻧﻬﻢ ﯾﻌﻠﻮﻫﻢ ﺛِﯿ¤ﺎب ﺳﻨﺪس ﺧﻀ ٌﺮ .”
اﻧﺘﺨﺎب رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﺑﺮای ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺸﺎط آﻓﺮﯾﻦ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﮔﻬﺎی زﯾﺒﺎی درﺧﺘﺎن،و
اﻟﺒﺘﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎﻣﯽ دارد و ﻫﺮ ﮐﺪام ﺧﻮد دارای ﻟﻄﻔﯽ اﺳﺖ.
ﺑﻌﻀـﯽ از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﻪ ۳۰ ﺳﻮره ﮐﻬﻒ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ﯾﺎ دﺳـﺘﺒﻨﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻃﻼ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ” ﯾُ َﺤ ﱠﻠ ْﻮ َن ﻓِﯿﻬ¤ﺎ در
أ¤ﺳـﺎ ِو َر ﻣِﻦ ذ َﻫﺐ ” و اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓـﺎﺗﯽ ﺑـﺎ آﻧﭽﻪ در آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ آﻣـﺪه ﻧـﺪارد،زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻮع،ﮔﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻣِﻦ
ﮐﻨﻨﺪ،و ﮔﺎه ﺑﺎ آن.
در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ ﺳﺆال ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﮕﺮ دﺳـﺘﺒﻨﺪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه زﯾﻨﺖ زﻧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ؟ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدان ﺑﻬﺸﺘﯽ اﯾﻦ زﯾﻨﺖ ذﮐﺮ ﺷﺪه؟ وﻟﯽ ﺟـﻮاب آن روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﭼﺮا ﮐـﻪ در ﺑﺴـﯿﺎری از ﻣﺤﯿﻄﻬـﺎ زﯾﻨﺖ ﻃﻼـ و ﻧﻘﺮه ﻫﻢ ﺑﺮای ﻣﺮدان اﺳﺖ،و ﻫﻢ ﺑﺮای زﻧـﺎن)ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﺳـﻼم زﯾﻨﺖ ﻃﻼـ را ﺑﺮای ﻣﺮدان ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده(وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻮع دﺳـﺘﺒﻨﺪﻫﺎی ﻣﺮدان و زﻧـﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ،و از آﯾﻪ ۵۳ ﺳﻮره زﺧﺮف
ﻓﺮﻋﻮن ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه: ﻓ َﻠ ْﻮ ¤ﻻ أﻟْ ِﻘﯽ ﻋ َﻠﯿْ ِﻪ أﺳ ِﻮ َر ٌه ﻣِﻦ ذ َﻫﺐ “ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﻮﺳـﯽ دﺳـﺘﺒﻨﺪﻫﺎﯾﯽ از ﻃﻼ داده ﻧﺸـﺪه”؟ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾـﺪ ﮐﻪ ﮐﻪ از ﻗﻮل
دﺳﺘﺒﻨﺪ ﻃﻼ ﺑﺮای ﻣﺮدان در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺼﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ.
ﺑﻌﻼـوه ﻫﻤـﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ اﺷﺎره ﮐﺮده اﯾﻢ ﭼﻮن ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﻬﺸﺘﯽ اﻟﻔﺎظ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ،راﻫﯽ ﺟﺰ
اﯾﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻟﻔﺎظ اﺷﺎراﺗﯽ ﺑﻪ آن ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﻋﻈﯿﻢ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﺎﮐﺮدﻧﯽ ﺷﻮد.
و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﭘﺎﯾﺎن آﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﯾﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ از اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”و ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ
ﻧﻮﺷﺎﻧﺪ)” و ﺳﻘ¤ﺎ ُﻫﻢ رﺑﱡ ُﻬﻢ ¤ﺷﺮاﺑ ًﺎ ﻃ ُﻬﻮر ًا .( ﻣﯽ
درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻻﺑﻼی اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﻬﺎی ﮔﻮارا،از ﺟﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﻠﺴﺒﯿﻞ ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد،و ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن از
آن ﺳﯿﺮاب ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ،در
ﻣﯿـﺎن ﺑـﻮد،وﻟﯽ ﻣﯿـﺎن آﻧﻬـﺎ و آﻧﭽـﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ ﻓﺮق ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ.زﯾﺮا از ﯾـﮏ ﺳـﻮ در آﻧﺠـﺎ ﺳـﺎﻗﯽ”
“ﺑﻮدﻧـﺪ،اﻣـﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﺎﻗﯽ”ﺧـﺪا” اﺳﺖ،و ﭼﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻋﺠﯿﺒﯽ؟ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﮐﻠﻤﻪ”رب”ﺧﺪاوﻧـﺪی ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ اﻧﺴﺎن را
ﭘﺮورش داده و ﻣﺎﻟـﮏ و ﻣﺮﺑﯽ او اﺳﺖ،وی را در ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮده ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳـﯿﺪه،و اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ رﺑﻮﺑﯿﺘﺶ را ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻼ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ،و ﺑﺎ دﺳﺖ ﻗﺪرﺗﺶ از ﺟﺎم ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺑﺮار و ﻧﯿﮑﺎن را ﺳﯿﺮاب و ﺳﺮﺧﻮش
ﮐﻨﺪ.
و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ”ﻃﻬﻮر”ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﭘـﺎک اﺳﺖ و ﻫﻢ ﭘﺎک ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﺷـﺮاب،ﺟﺴﻢ و روح اﻧﺴﺎن را از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ آﻟﻮدﮔﯽ و ﻧﺎﭘـﺎﮐﯽ ﭘﺎک ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ،و آن ﭼﻨﺎن روﺣﺎﻧﯿﺖ و ﻧﻮراﻧﯿﺖ و ﻧﺸﺎط ﺑﻪ او ﻣﯽ ﺑﺨﺸـﺪ،ﮐﻪ وﺻـﻔﺶ در ﻫﯿﭻ
ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﺪ،ﺣﺘﯽ در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺻﺎدق ع ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ:
“ﻗﻠﺐ و ﺟﺎن آﻧﻬﺎ را از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک ﻣﯽ ﮐﻨﺪ” .(۱)
ﯾﻄﻬﺮ ﻫﻢ ﻋﻦ ﮐﻞ ﺷﯽء ﺳﻮی اﻟﻠﻪ:
ﭘﺮده ﻫـﺎی ﻏﻔﻠﺖ را ﻣﯽ درد،ﺣﺠﺎﺑﻬـﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد،و اﻧﺴـﺎن را ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺣﻀـﻮر داﺋﻢ در ﺟـﻮار ﻗﺮب ﺧـﺪا ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ،ﻧﺸـﺌﻪ اﯾﻦ
ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر از ﻫﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﺮﺗﺮ،و از ﻫﺮ ﻣﻮﻫﺒﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ.
اﮔﺮ ﺷـﺮاب آﻟﻮده دﻧﯿﺎ ﻋﻘﻞ¤را زاﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،و اﻧﺴﺎن را از ﺧﺪا دور ﻣﯽ ﺳﺎزد، اﻣﺎ ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮری ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺳﺎﻗﯽ”اﻟﺴﺖ”داده
ﻣﯽ ﺷﻮد،او را از”ﻣﺎ ﺳﻮی اﻟﻠّﻪ” ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﺮده،ﻏﺮق در ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل او ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻟﻄﻔﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ و در اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ.
از ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ص ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﺮ در ﺑﻬﺸﺖ ﻗﺮار دارد:
ﻓﯿﺴﻘﻮن ﻣﻨﻬﺎ ﺷﺮﺑﻪ ﻓﯿﻄﻬﺮ اﻟﻠﻪ ﺑﻬﺎ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﺤﺴﺪ…!و ذﻟﮏ ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰ و ﺟﻞ و ﺳﻘﺎ ُﻫﻢ رﺑﱡ ُﻬﻢ ﺷﺮاﺑﺎ ﻃ ُﻬﻮرا :
“ﺟﺮﻋﻪ ای از اﯾﻦ ﺷـﺮاب ﻃﻬﻮر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧـﺪا ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ آن ﻗﻠﻮب آﻧﻬﺎ را از ﺣﺴﺪ)و ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺻـﻔﺎت رذﯾﻠﻪ(ﭘﺎک
ﻣﯽ ﺳﺎزد” .(۱)
ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﻃﻬﻮر”در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿـﺪ ﻓﻘﻂ در دو ﻣﻮرد آﻣـﺪه ﯾﮑﯽ در ﻣﻮرد ﺑﺎران)ﻓﺮﻗﺎن (۴۸ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﭘﺎک و زﻧﺪه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و دﯾﮕﺮ در آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﺑـﺎره ﺷـﺮاب ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻬﺸـﺘﯽ ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﭘـﺎک ﮐﻨﻨـﺪه و ﺣﯿـﺎت ﺑﺨﺶ اﺳﺖ *** و در آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ آﺧﺮﯾﻦ ﺳـﺨﻦ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده، ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:از ﺳﻮی ﺧـﺪا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد:اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﻋﻈﯿﻢ و ﻣﻮاﻫﺐ ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺷـﻤﺎ اﺳﺖ،و ﺳـﻌﯽ و ﮐﻮﺷـﺶ و ﺗﻼش ﺷـﻤﺎ در ﻃﺮﯾﻖ اﻃﺎﻋﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻖ ﻣﻘﺒﻮل و ﻣﺸﮑﻮر
إ ﱠن ﻫ¤¤ﺬا ¤ﮐﺎ َن ﻟَﮑﻢ ﺟ¤ﺰا ًء و ¤ﮐﺎ َن ﺳ ْﻌﯿُﮑﻢ ﻣﺸﮑﻮر ًا .( اﺳﺖ)”
ﻣﺒﺎدا ﮐﺴـﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاﻫﺐ و ﭘﺎداﺷـﻬﺎی ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﯽ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ دﻫﻨﺪ، اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺰای ﺳـﻌﯽ و ﻋﻤﻞ اﺳﺖ،و ﭘﺎداش
ﻣﺠﺎﻫﺪﺗﻬﺎ و ﺧﻮدﺳﺎزﯾﻬﺎ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ .(۲)
ﺑﯿـﺎن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻮد ﻟـﺬت و ﻟﻄﻒ ﺧﺎﺻـﯽ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺰرگ،ﯾﺎ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن او،اﺑﺮار و ﻧﯿﮑﺎن را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرداﻧﯽ و ﺗﺸﮑﺮ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ اﺳﺖ،و ﺳﻌﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﮑﻮر اﺳﺖ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ
(۲ اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻤﻠﻪ ای در ﺗﻘﺪﯾﺮ دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ”ﯾﻘﺎل”ﻟﻬﻢ”ﯾﺎ ﯾﻘﻮل اﻟﻠّﻪ ﻟﻬﻢ”
ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻔﺴﺮان اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺎ ﻓﻮق ﻫﻤﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ و ﻣﻮﻫﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻮاﻫﺐ ﮐﻪ ﺧﺪا از اﻧﺴﺎن ﺗﺸﮑﺮ ﮐﻨﺪ.
ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”ﮐﺎن”ﮐﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ اﺳﺖ ﺧﺒﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ،ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ از ﻗﺒﻞ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻓﺮاﻫﻢ
ﺷﺪه اﺳﺖ،ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ دﻫﺪ وﺳﺎﺋﻞ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ او را از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
آیات 23 تا 26 سوره انسان
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا ﴿۲۳﴾
فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورًا ﴿۲۴﴾
وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿۲۵﴾
وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا ﴿۲۶﴾
ﺗﺮﺟﻤﻪ:
-۲۳ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ.
-۲۴ﭘﺲ در)ﺗﺒﻠﯿﻎ و اﺟﺮای(ﺣﮑﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎش،و از ﻫﯿﭻ ﮔﻨﻬﮑﺎر و ﮐﺎﻓﺮی از آﻧﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﻣﮑﻦ.
-۲۵و ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﻫﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻪ ﯾﺎد آور.
-۲۶و در ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﺮای او ﺳﺠﺪه ﮐﻦ،و ﻣﻘﺪاری ﻃﻮﻻﻧﯽ از ﺷﺐ،او را ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮی.
ﺗﻔﺴﯿﺮ:
ﭘﻨﺞ دﺳﺘﻮر ﻣﻬﻢ ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در اﺟﺮای ﺣﮑﻢ ﺧﺪا
آﯾـﺎت اﯾﻦ ﺳﻮره از آﻏﺎز ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﺑﺎره ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن و ﺳـﭙﺲ ﻣﻌﺎد و رﺳـﺘﺎﺧﯿﺰ او ﺳـﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ،در آﯾﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ روی ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﮐﺮده، دﺳـﺘﻮرات ﻣﺆﮐـﺪی ﺑﺮای ﻫـﺪاﯾﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺻﺒﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﯾﻦ راه ﺑﻪ او ﻣﯽ دﻫـﺪ، در واﻗﻊ اﯾﻦ
آﯾﺎت راه وﺻﻮل ﺑﻪ آن ﻫﻤﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ را ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ
ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﭘﯿﺮوی از رﻫﺒﺮی ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ص و اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ از دﺳﺘﻮرات او اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
ﻧﺨﺴﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”:ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ
ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان”ﺗﻨﺰﯾﻼ”را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت”ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ”در آﯾﻪ ﻓﻮق آﻣـﺪه اﺷﺎره ﺑﻪ”ﻧﺰول ﺗـﺪرﯾﺠﯽ ﻗﺮآن”داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آن روﺷﻦ اﺳﺖ، و ﺑﻌﻀـﯽ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻘﺎم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب آﺳـﻤﺎﻧﯽ و ﺗﺎﮐﯿﺪی ﺑﺮ ﻧﺰول ﻗﺮآن از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ،ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪات دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در آﯾﻪ آﻣﺪه)ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ “ان”و”ﻧﺤﻦ”و”ﺟﻤﻠﻪ اﺳـﻤﯿﻪ(“ﻣﯽ داﻧﻨﺪ،و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺎﺳﺨﯽ اﺳﺖ
ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص را ﺑﻪ ﮐﻬﺎﻧﺖ و ﺳﺤﺮ و اﻓﺘﺮا ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ.
*** ﺳـﭙﺲ ﭘﻨﺞ دﺳﺘﻮر ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ص ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آن دﻋﻮت ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ اﺳﺖ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ”:اﮐﻨﻮن ﮐﻪ
اﺳﺖ در ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺒﻠﯿﻎ و اﺟﺮای اﺣﮑﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺻﺎﺑﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎش)” ﻓﺎﺻﺒِ ْﺮ ﻟِ ُﺤﮑﻢ رﺑﱢﮏ .( ﭼﻨﯿﻦ
از ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻮاﻧﻊ راه و ﮐﺜﺮت دﺷﻤﻨﺎن و ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺗﺮس و ﻫﺮاﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻣﺪه،و ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ.
ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ:دﺳـﺘﻮر ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ را)ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ”ﻓﺎء ﺗﻔﺮﯾﻊ”در “ﻓﺎﺻﺒﺮ(“ﻓﺮع ﺑﺮ ﻧﺰول ﻗﺮآن از ﺳﻮی ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﯿﺮد،ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن
ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺗﻮ ﺧﺪا اﺳﺖ ﻗﻄﻌﺎ در اﯾﻦ راه اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﮐﻦ،و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”رب”اﺷﺎره ﻟﻄﯿﻒ دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ.
و در دوﻣﯿﻦ دﺳـﺘﻮر ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص را از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺳـﺎزش ﺑـﺎ ﻣﻨﺤﺮﻓـﺎن ﺑﺮ ﺣـﺬر داﺷـﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ”:از ﻫﯿـﭻ ﮔﻨﻬﮑﺎر و ﮐﺎﻓﺮی از آﻧﻬﺎ
اﻃﺎﻋﺖ ﻣﮑﻦ)”
در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ دوم ﺗﺎﮐﯿـﺪی اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﮑﻢ اول ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ دﺷـﻤﻨﺎن ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص را در ﻣﺴـﯿﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻪ ﺳﺎزش ﺑﮑﺸﺎﻧﻨـﺪ،ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه ﮐﻪ”ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ”و”وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه”ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ از دﻋﻮت ﺧﻮد ﺑـﺎز ﮔﺮد،ﻣـﺎ آن ﻗـﺪر ﺛﺮوت در اﺧﺘﯿـﺎر ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔـﺬارﯾﻢ ﮐﻪ راﺿـﯽ ﺷﻮی،و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ دﺧﺘﺮان ﻋﺮب را ﺑﻪ ﻫﻤﺴـﺮی ﺗﻮ در ﻣﯽ آورﯾـﻢ،و ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدﻫﺎی دﯾﮕﺮی از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ،و ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ رﻫـﺒﺮ ﺑﺰرگ راﺳـﺘﯿﻦ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ وﺳـﻮﺳﻪ ﻫـﺎی ﺷﯿﻄـﺎﻧﯽ،ﯾـﺎ ﺗﻬﺪﯾـﺪاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺑﯽ اﺛﺮ ﻣﺎﻧـﺪن اﯾﻦ ﺗﻄﻤﯿﻌـﺎت ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﺷﻮد،ﺻـﺒﺮ و اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫـﺪ،ﻧﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺗﻄﻤﯿﻊ
ﮔﺮدد،و ﻧﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ.
درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳـﻼم ص ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻧﺸـﺪ،وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﺎﮐﯿﺪی اﺳﺖ ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻮرد آن ﺣﻀـﺮت ص و
ﺳﺮﻣﺸﻘﯽ اﺳﺖ ﺟﺎوداﻧﯽ ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ رﻫﺒﺮان راه ﺧﺪا.
ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان”آﺛﻢ”را ﺑﻪ”ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ”و”ﮐﻔﻮر”را ﺑﻪ “وﻟﯿـﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه”ﯾـﺎ”اﺑﻮ ﺟﻬـﻞ”ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ از ﻣﺸـﺮﮐﺎن ﻋﺮب ﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺮده اﻧـﺪ، وﻟﯽ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ”آﺛﻢ” )ﮔﻨﻬﮑﺎر(و”ﮐﻔﻮر)”ﮐﺎﻓﺮ و ﮐﻔﺮان ﮐﻨﻨﺪه(ﻣﻔﻬﻮم وﺳـﯿﻊ و ﮔﺴﺘﺮده ای دارد
ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﻣﺼﺪاﻗﻬﺎی روﺷﻦ آن ﺑﻮدﻧﺪ.
اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ”آﺛﻢ”ﻣﻔﻬـﻮم ﻋـﺎﻣﯽ دارد ﮐﻪ”ﮐﻔـﻮر”را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣـﻞ ﻣﯽ ﺷـﻮد،ﺑﻨـﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ذﮐﺮ”ﮐﻔـﻮر”از ﻗـﺒﯿﻞ
ذﮐﺮ”ﺧﺎص”ﺑﻌﺪ از”ﻋﺎم”و ﺑﺮای ﺗﺎﮐﯿﺪ اﺳﺖ.
*** وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺠﻮم اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺎر آﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ،و ﭘﯿﻤﻮدن اﯾﻦ راه را دو ﺗﻮﺷﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﻻزم دارد،در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ:
وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿۲۵﴾
“ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﻫﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻪ ﯾﺎد آور)”
وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا ﴿۲۶﴾
“و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﺮای او ﺳﺠﺪه ﮐﻦ،و ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی از ﺷﺐ او را ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮی
ﺗـﺎ در ﺳـﺎﯾﻪ آن”ذﮐﺮ”و اﯾﻦ”ﺳـﺠﺪه”و”ﺗﺴﺒﯿـﺢ”،ﻧﯿﺮوی ﻻزم و ﻗـﺪرت ﻣﻌﻨﻮی و ﭘﺸـﺘﻮاﻧﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺸـﮑﻼت اﯾﻦ راه
ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزی.
“ﺑﮑﺮه)”ﺑﺮ وزن ﻧﮑﺘﻪ(ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آﻏﺎز روز اﺳﺖ و”اﺻﯿﻞ”ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن و آﺧﺮ روز اﺳﺖ. ﺑﻌﻀـﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ اﻃﻼق اﯾﻦ واژه ﺑﺮ آﺧﺮ روز ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ از ﻣﺎده “اﺻﻞ”ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ آﺧﺮ روز اﺻﻞ و
اﺳﺎس ﺷﺐ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ.
از ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﻌﺒﯿﺮات اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ”اﺻﯿﻞ”ﮔﺎه ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﻇﻬﺮ و ﻏﺮوب اﻃﻼق ﻣﯽ ﮔﺮدد)ﻣﻔﺮدات راﻏﺐ.(
و از ﺑﻌﻀـﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ”اﺻﯿﻞ”ﺑﻪ اواﺋﻞ ﺷﺐ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد،زﯾﺮا ﮐﻪ آن را ﺑﻪ”ﻋﺸﯽ”ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ و”ﻋﺸﯽ”آﻏﺎز ﺷﺐ اﺳﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را”ﻋﺸﺎﺋﯿﻦ”ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ،ﺣﺘﯽ از ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﻠﻤﺎت اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ “ﻋﺸﯽ”از زوال ﻇﻬﺮ
ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد .(۱)
وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ”اﺻـﯿﻞ”در آﯾﻪ ﺷـﺮﯾﻔﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ”ﺑﮑﺮه)”ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ،و ﺑﻌﺪ از آن ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ از ﻋﺒﺎدت ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ
ﻣﯿﺎن آﻣﺪه،روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد
ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎن ﻃﺮف آﺧﺮ روز اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ دو آﯾﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روزی و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﻪ ذات ﻣﻘﺪس ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ. ﺑﻌﻀـﯽ آن را ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻧﻤﺎزﻫـﺎی ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪ،ﯾﺎ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ،ﯾﺎ ﺧﺼﻮص ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ و ﻋﺼـﺮ و ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺮده
اﻧﺪ،وﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﻣﺼﺪاﻗﻬﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ذﮐﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮ اﻟﻬﯽ،و ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺳﺠﺪه در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﻣﻘﺪس اوﺳﺖ.
ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ” ﻟَﯿْﻼ ﻃ ِﻮﯾﻼ “اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘـﺪار زﯾﺎدی از ﺷﺐ را ﺗﺴﺒﯿـﺢ ﺧﺪا ﮐﻦ،در ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺮﺿﺎ ع
در ﺗﻔﺴﯿﺮ آن آﻣﺪه ﮐﻪ در ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﭼﯿﺴﺖ؟ﻓﺮﻣﻮد:ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﺎز ﺷﺐ اﺳﺖ .!(۱)
وﻟﯽ ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻧﯿﺰ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﺼﺪاق روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ،ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ در ﺗﻘﻮﯾﺖ روح اﯾﻤﺎن،و ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻧﻔﻮس،و
زﻧﺪه ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ اراده اﻧﺴﺎن در ﻃﺮﯾﻖ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا،ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ای دارد.
***در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ دﺳـﺘﻮرﻫﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ آﯾﺎت ﻓﻮق ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ص
ذﮐﺮ ﺷﺪه،وﻟﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﺮﻣﺸﻘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ رﻫﺒﺮی ﻣﻌﻨﻮی و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮی ﮔﺎم ﺑﺮ ﻣﯽ دارﻧﺪ.
آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﺑﻌـﺪ از اﻃﻤﯿﻨﺎن و اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻫـﺪف و رﺳﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ دارﻧـﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﺻﺒﺮ و اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﻨـﺪ،و از اﻧﺒﻮه ﻣﺸـﮑﻼت راه،وﺣﺸﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﮏ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺴﺎن اﻓﺮاد ﻧﺎآﮔﺎه و دﺷﻤﻨﺎن
ﻟﺠﻮج وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ،
و اﮔﺮ ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ رﻫﺒﺮان ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﯿﭻ رﺳﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ.
و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ وﺳﻮﺳﻪ ﻫﺎی ﺷﯿﺎﻃﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺪاق آﺛﻢ و ﮐﻔﻮرﻧﺪ، و ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺣﯿﻞ و ﺗﺰوﯾﺮ ﺳﻌﯽ در ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎﺧﺘﻦ رﻫﺒﺮان و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ،ﺗﺎ رﺳﺎﻟﺖ آﻧﻬﺎ ﻋﻘﯿﻢ ﻣﺎﻧـﺪ،ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻗـﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ،ﻧﻪ ﻓﺮﯾﺐ ﺗﻄﻤﯿﻊ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﻧﻪ واﻫﻤﻪ ای از
ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد راه دﻫﻨﺪ.
و در ﺗﻤـﺎم ﻣﺮاﺣـﻞ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ ﻗـﺪرت روﺣﯽ،و ﻧﯿﺮوی اراده،ﻋﺰم راﺳـﺦ،و ﺗﺼـﻤﯿﻢ آﻫﻨﯿﻦ،ﻫﺮ ﺻـﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﻨﺪ،و ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ را ﺑﺮ درﮔﺎﻫﺶ ﺑﺴﺎﯾﻨـﺪ، ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ از ﻋﺒﺎدﺗﻬﺎی ﺷـﺒﺎﻧﻪ و راز و ﻧﯿﺎز ﺑﺎ او ﻣﺪد ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ اﻣﻮر رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ﭘﯿﺮوزی
ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ.
و اﮔﺮ در ﭘـﺎره ای از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺼـﯿﺒﺖ و ﺷـﮑﺴﺘﯽ رخ دﻫـﺪ در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ اﺻﻮل ﻣﯽ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺟﺒﺮان ﮐﺮد،ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
اﺳﻼم ص و دﻋﻮت و رﺳﺎﻟﺖ او ﺳﺮﻣﺸﻖ ﻣﺆﺛﺮی ﺑﺮای رﻫﺮوان اﯾﻦ راه اﺳﺖ.
۳۸۰: ص
آیات 27 تا 31 سوره انسان
إِنَّ هَؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا ﴿۲۷﴾
نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِيلًا ﴿۲۸﴾
إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا ﴿۲۹﴾
وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿۳۰﴾
يُدْخِلُ مَنْ يَشَاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِينَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿۳۱﴾
ﺗﺮﺟﻤﻪ:
-۲۷آﻧﻬﺎ زﻧﺪﮔﯽ زودﮔﺬر دﻧﯿﺎ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد روز ﺳﺨﺖ و ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
-۲۸ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی وﺟﻮدﺷﺎن را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﯾﻢ،و ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺟﺎی آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮی ﻣﯽ دﻫﯿﻢ. -۲۹اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮ و ﯾﺎد آوری اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ)ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن(راﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی
ﭘﺮوردﮔﺎرش اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
-۳۰و ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ.
-۳۱ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ)و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ(در رﺣﻤﺖ ﺧﻮد وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،و ﺑﺮای ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺗﻔﺴﯿﺮ:
اﯾﻦ ﯾﮏ ﻫﺸﺪار اﺳﺖ،و اﻧﺘﺨﺎب راه ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ!
در آﯾـﺎت ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ص ﻫﺸـﺪار داده ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ اﻓﺮاد “آﺛﻢ”و”ﮐﻔـﻮر)”ﻣﺠﺮم و ﮐـﺎﻓﺮ(ﻫﺮﮔﺰ واﻗـﻊ ﻧﺸـﻮد،و ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺗﺎرﯾـﺦ،آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺪار ﺧﺎﻣﺸﺎن ﺑﺮای ﻧﻔﻮذ در اراده و ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ از ﺗﻄﻤﯿﻊ ﺑﻪ ﻣﺎل و
ﻣﻘﺎم و زﻧﻬﺎی زﯾﺒﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ.
آﯾﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی از آﻧﻬﺎ ﮐﺮده،ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ”:آﻧﻬﺎ زﻧـﺪﮔﯽ زود ﮔـﺬر اﯾﻦ ﺟﻬﺎن را دوﺳﺖ دارﻧـﺪ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در
روز ﺳـﺨﺖ و ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﻧﺎدﯾـﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ)!”
اﻓﻖ اﻓﮑـﺎر آﻧﻬـﺎ از ﺧﻮر و ﺧﻮاب و ﺷـﻬﻮت ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽ رود،و آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ دﯾـﺪ آﻧﻬـﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺬاﺋـﺬ ﺑﯽ ﻗﯿـﺪ و ﺷـﺮط ﻣﺎدی اﺳﺖ،و
ﻋﺠﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ روح ﺑﺰرگ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ.
اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﯽ ﺧﺒﺮان ﮐﻮردل ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ روز ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ در ﭘﯿﺶ دارﻧﺪ؟!،ﺳـﻨﮕﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎ،ﺳـﻨﮕﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ،و
ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻃﻮل زﻣﺎن و ﻓﻀﺎﺣﺖ و رﺳﻮاﯾﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ.
ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ”وراءﻫﻢ)”ﭘﺸﺖ ﺳـﺮﺷﺎن(ﺑـﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎ ﭘﯿﺶ روی آﻧﻬـﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ اﯾﻨﻬـﺎ آن روز را ﺑﻪ دﺳـﺖ
ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرﻧﺪ،
ﮔﻮﯾﯽ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ،وﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان ﮐﻠﻤﻪ”وراء”ﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ،و ﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ رو ﺑﻪ ﮐﺎر
ﻣﯽ رود .(۱)
*** در آﯾﻪ ﺑﻌـﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺸﺪار ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از ﻧﯿﺮو و ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ را ﻫﻤﻪ ﺧﺪا داده،و ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ
ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
“ﻣـﺎ آﻧﻬﺎ را آﻓﺮﯾـﺪﯾﻢ،و ﭘﯿﻮﻧـﺪﻫﺎی وﺟﻮدﺷﺎن را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﯾﻢ،ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﻮت و ﻗـﺪرت ﺑﺨﺸـﯿﺪﯾﻢ،و ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ
دﯾﮕﺮی را ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺸﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزﯾﻢ)” ﺤﻦ ﺧ َﻠﻘْﻨ¤ﺎ ُﻫﻢ و ﺷ َﺪ ْدﻧ¤ﺎ أﺳ َﺮ ُﻫﻢ و إ¤ذا ﺷﺌْﻨ¤ﺎ ﺑَ ﱠﺪﻟْﻨ¤ﺎ أﻣْﺜ¤ﺎﻟَ ُﻬﻢ ﺗﺒْ ِﺪﯾﻼ ( .(۲) ﺑﺮﯾﻢ و ﮔﺮوه
“اﺳـﺮ)”ﺑﺮ وزن ﻋﺼـﺮ(در اﺻـﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴـﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮ اﺳﺖ،و اﺳـﯿﺮان را از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ”اﺳـﯿﺮ”ﻧﺎﻣﯿـﺪه اﻧـﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ،وﻟﯽ”اﺳـﺮ”در اﯾﻨﺠﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی وﺟﻮدی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺣﺮﮐﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﻬﻢ ﺑﻪ او ﻣﯽ
دﻫﺪ.
ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ ﻗﺮآن در اﯾﻨﺠـﺎ اﻧﮕﺸﺖ روی ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺴﺎﺳـﯽ ﮔـﺬارده،و آن ﭘﯿﻮﻧـﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺟﺰای وﺟـﻮد ﺑﺸـﺮ اﺳﺖ از ﻋﺼـﺒﻬﺎی
ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻃﻨﺎﺑﻬﺎی آﻫﻨﯿﻦ ﻋﻀﻼت را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮔﺮﻓﺘﻪ،ﺗﺎ رﺑﺎﻃﻬﺎ و ﻋﻀﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ،
(۱ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ”روح اﻟﺒﯿـﺎن”آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ”وراء”ﺑﻪ”ﻓﺎﻋـﻞ”اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ اﺳﺖ،و اﮔﺮ ﺑﻪ”ﻣﻔﻌﻮل”اﺿﺎﻓﻪ
ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ رو اﺳﺖ)روح اﻟﺒﯿﺎن ﺟﻠﺪ ۸ ﺻﻔﺤﻪ .(۴۳۹ -۲ (۲ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﺤﺬوﻓﯽ دارد و در ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ:ﺑﺪﻟﻨﺎﻫﻢ اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ)ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻏﺎﻟﺒﺎ دو ﻣﻔﻌﻮل ﻣﯽ ﮔﯿﺮد در
اﯾﻨﺠﺎ ﺿﻤﯿﺮ”ﻫﻢ”ﻣﻔﻌﻮل اول و”اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ” ﻣﻔﻌﻮل دوم اﺳﺖ.(
آن ﭼﻨﺎن ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ اﺳـﺘﺨﻮان و ﮔﻮﺷـﺘﻬﺎی اﻧﺪام اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﯾﮏ واﺣﺪ
ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﮐﻪ آﻣﺎده اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ،اﻣﺎ روﯾﻬﻤﺮﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﻗﺪرت و ﻗﻮت اﺳﺖ.
اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺿـﻤﻦ ﻏﻨﺎ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎزی ذات ﭘﺎک ﺧﺪا را،از آﻧﻬﺎ،و از اﻃﺎﻋﺖ و اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن،روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد،ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ اﮔﺮ اﺻﺮاری ﺑﺮای
اﯾﻤﺎن آﻧﻬﺎ اﺳﺖ، در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر.
ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در آﯾﻪ ۱۳۳ ﺳﻮره اﻧﻌﺎم ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ،آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
وَرَبُّکَ الْغَنِیُّ ذُو الرَّحْمَهِ ۚ إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَیَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِکُمْ مَا یَشَاءُ کَمَا أَنْشَأَکُمْ مِنْ ذُرِّیَّهِ قَوْمٍ آخَرِینَ
“ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ،اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽ ﺑﺮد، و ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزد.”
*** ﺳـﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺑﺤﺜﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻮره آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻌﺎدت را اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ اﺷﺎره ﮐﺮده،ﻣﯽ
ﮔﻮﯾﺪ”:اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮ و ﯾﺎدآوری اﺳﺖ،و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آن راﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرش اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ)” إ ﱠن
َﺮ ٌه ﻓ َﻤﻦ ﺷ¤ﺎ َء ا ﱠﺗﺨ َﺬ إﻟ¤ﯽ رﺑﱢ ِﻪ ﺳﺒِﯿﻼ ( .(۱) ﻫ¤ ِﺬ ِه ﺗﺬﮐ
وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادن راه اﺳﺖ،ﻧﻪ اﺟﺒﺎر ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب،اﯾﻦ ﺷـﻤﺎ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و درک ﺧﻮد،ﺣﻖ را از ﺑﺎﻃﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﯿﺪ،و
ﺑﺎ اراده و اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ.
اﯾﻦ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺎﮐﯿﺪی اﺳﺖ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در آﻏﺎز ﺳﻮره ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
-۱ (۱ ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﺮای آﯾﻪ ﻣﺤـﺬوﻓﯽ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ،و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ:در ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ”ﻓﻤﻦ ﺷﺎء اﺗﺨﺬ اﻟﯽ رﺿﺎ رﺑﻪ ﺳﺒﯿﻼ”،ﯾﺎ”اﻟﯽ ﻃﺎﻋﻪ رﺑﻪ
ﺳﺒﯿﻼ”وﻟﯽ اﻧﺼﺎف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻧﺪارد،ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻤﻪ راﻫﻬﺎی ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﮐﻔﺮان ﮐﻨﺪ.”
*** و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺮاد ﮐﻮﺗﻪ ﻓﮑﺮ از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻓﻮق ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻔﻮﯾﺾ و واﮔﺬاری ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ،در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ
ﺑﺮای نفی اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ)” وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ( .(۱)
إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا
“ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ)”
و اﯾﻦ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺛﺒـﺎت اﺻﻞ ﻣﻌﺮوف”اﻻﻣﺮ ﺑﯿﻦ اﻻﻣﺮﯾﻦ”اﺳﺖ،از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:ﺧـﺪا راه را ﻧﺸﺎن داده و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ اﺳﺖ”و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ”:اﻧﺘﺨﺎب ﺷـﻤﺎ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﻣﺸـﯿﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ”ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪارﯾﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﻮان
و آزادی اراده ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا و از ﻧﺎﺣﯿﻪ او اﺳﺖ،و ﻫﺮ زﻣﺎن اراده ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﻗﺪرت و آزادی را ﺳﻠﺐ ﮐﻨﺪ.
ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻪ”ﺗﻔﻮﯾﺾ”و واﮔـﺬاری ﮐﺎﻣـﻞ اﺳﺖ و ﻧﻪ اﺟﺒـﺎر و ﺳـﻠﺐ اﺧﺘﯿـﺎر، ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺘﯽ اﺳﺖ دﻗﯿﻖ و ﻇﺮﯾﻒ در ﻣﯿـﺎن اﯾﻦ دو،ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ:ﻧﻮﻋﯽ آزادی واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺸـﯿﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ،ﮐﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﯿﺮد،ﺗﺎ ﻫﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎن
ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را ﮐﻪ رﻣﺰ ﺗﮑﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﺮ دوش ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺧﻮد را ﺑﯽ ﻧﯿﺎز از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺼﻮر ﻧﮑﻨﻨﺪ.
ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﺮای آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن،ﺧﻮد را ﺑﯽ ﻧﯿﺎز از ﻫﺪاﯾﺖ
1 – (1 در اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﺤـﻞ اﻋﺮاب” ¤ـ ¤ـ ُ “ﭼﯿﺴـﺖ؟ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﻔﺴـﺮان ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ ﻣﻨﺼـﻮب ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ اﺳﺖ،و در ﻣﻌﻨﯽ ﭼﻨﯿﻦ
أ¤ن ﯾﺸ ﺎء اﻟﻠ ﻪ
اﺳﺖ”ﻣﺎ ﺗﺸﺎءون اﻻ وﻗﺖ¤ﻣﺸـﯿﻪ اﻟﻠّﻪ”وﻟﯽ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ”ﺷﯿﺌﺎ”در ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ،و در ﻣﻌﻨﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ”و
ﻣﺎ ﺗﺸﺎءون اﻻ ﺷﯿﺌﺎ ﯾﺸﺎء اﻟﻠّﻪ.”
و ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ و ﺗﺎﯾﯿـﺪ ذات ﻣﻘـﺪس او ﻧﺪاﻧﻨـﺪ،و در ﻋﯿﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﮐﺎرﻫﺎ، ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﺴـﭙﺎرﻧﺪ،و ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ او
ﻗﺮار دﻫﻨﺪ.
از اﯾﻨﺠﺎ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻔﺴﺮان ﺟﺒﺮی ﻣﺴﻠﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ”ﻓﺨﺮ رازی” ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﭼﺴﺒﯿﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺸﺪاورﯾﻬﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ، او ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ:و اﻋﻠـﻢ ان ﻫـﺬه اﻻـﯾﻪ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﻵﯾـﺎت اﻟـﺘﯽ ﺗﻼـﻃﻤﺖ ﻓﯿﻬـﺎ اﻣـﻮاج اﻟﺠـﺒﺮ و
اﻟﻘﺪر”:!ﺑﺪان ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ از آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻮاج ﺟﺒﺮ در آن ﻣﺘﻼﻃﻢ اﺳﺖ! .(۱)
آری،اﮔﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ را از آﯾـﺎت ﻗﺒـﻞ ﺟـﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﺟـﺎی اﯾﻦ ﺗﻮﻫﻢ وﺟﻮد دارد وﻟﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﯾـﮏ آﯾﻪ ﺑﯿـﺎن ﺗـﺎﺛﯿﺮ اﺧﺘﯿـﺎر
ﺷﺪه،و در ﯾﮏ آﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎن ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺸﯿﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر،ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ”اﻻﻣﺮ ﺑﯿﻦ اﻻﻣﺮﯾﻦ”ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﻃﺮﻓﺪاران ﺗﻔﻮﯾﺾ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن آﯾﻪ ای ﻣﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ از اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ،و ﻃﺮﻓﺪاران ﺟﺒﺮ ﺑﻪ آﯾﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮی ﺟﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ،و ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﯿﺸﺪاورﯾﻬﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻬﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﮐﻼم اﻟﻬﯽ)و
ﻫﺮ ﮐﻼم دﯾﮕﺮ(اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ را در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﮕﺬارﻧﺪ،و ﺑﺪون ﺗﻌﺼﺐ و ﭘﯿﺸﺪاوری ﻗﺒﻠﯽ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻨﺪ.
¤ ¤
آﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ: إ ﱠن اﻟﻠّ َﻪ ﮐﺎ َن ﻋﻠﯿﻤ ًﺎ ﺣﮑﯿﻤ ًﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪا اﯾﺠﺎب ذﯾﻞ
ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن را در ﭘﯿﻤﻮدن راه ﺗﮑﺎﻣﻞ آزاد ﺑﮕﺬارد،و ﮔﺮﻧﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺟﺒﺎری و ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﯿﺴﺖ،ﺑﻌﻼوه ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ او
اﺟﺎزه ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻓﺮادی را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ و اﻓﺮادی را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺮ،ﮐﻨﺪ،و ﺑﻌﺪ ﮔﺮوه اول را ﭘﺎداش دﻫﺪ،و ﮔﺮوه دوم
را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﺪ.
و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم در آﺧﺮﯾـﻦ آﯾـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﻮره،ﺑـﻪ ﺳـﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﯿﮑﻮﮐـﺎران و ﺑـﺪﮐﺎران در ﯾـﮏ ﺟﻤﻠـﻪ ﮐﻮﺗـﺎه و ﭘﺮﻣﻌﻨﯽ اﺷـﺎره ﮐﺮده،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ”:ﺧـﺪا ﻫﺮ ﮐ¤ﺲ را ﺑﺨﻮاﻫـﺪ در رﺣﻤﺘﺶ وارد ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ،و ﺑﺮای ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻋـﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ” )
یُدْخِلُ مَنْ یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۳۱﴾
ﺟـﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑـﻪ در آﻏـﺎز آﯾﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ”:ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاﻫـﺪ در رﺣﻤﺖ ﺧـﻮد وارد ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ”وﻟﯽ در ﭘﺎﯾـﺎن آﯾﻪ،ﻋـﺬاب را روی ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﺳﺎزد،و اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺸـﯿﺖ او ﺑﺮ ﻋﺬاب ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺸﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﮔﻨﺎه اﺳﺖ،و ﺑﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺸـﯿﺖ او در رﺣﻤﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اراده اﻧﺴﺎن در اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و اﺟﺮای ﻋﺪل اﺳﺖ،و ﺟﺰ اﯾﻦ از ﺣﮑﯿﻢ
ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ.
ﻋﺠﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻨﻪ روﺷﻦ ﺑﺎز اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺨﺮ رازی ﺻﺪر آﯾﻪ را دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺟﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ذﯾﻞ آﯾﻪ را ﮐﻪ در
ﺑﺎره آزادی اراده و ﻋﻤﻞ ﻇﺎﻟﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ! .(۱)
***ﺧﺪاوﻧﺪا!ﻣﺎ را در رﺣﻤﺘﺖ داﺧﻞ ﮐﻦ،و از ﻋﺬاب اﻟﯿﻤﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻇﺎﻟﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮﻫﺎن. ﭘﺮوردﮔـﺎرا!ﺗﻮ راه را ﻧﺸـﺎن دادی،ﻣـﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﻮدن اﯾﻦ راه دارﯾﻢ، ﻣﺎ را ﻣـﺪد ﻓﺮﻣﺎ! ﺑﺎراﻟﻬﺎ!اﮔﺮ از”اﺑﺮار”ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ دوﺳـﺘﺪار
آﻧﻬﺎﺋﯿﻢ،ﻣﺎ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﻧﻤﺎ.
ﭘﺎﯾﺎن ﺳﻮره اﻧﺴﺎن)دﻫﺮ( ۱ رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ ۱۴۰۷
(۱ ﺷﺮح ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺑﺎره آﯾﺎت”ﻣﺸﯿﺖ”را در ﺟﻠﺪ ۱۹ ﺻﻔﺤﻪ )۴۶۱-۴۶۸ذﯾﻞ آﯾﻪ ۳۷ ﺳﻮره زﻣﺮ(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ.
متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان
_____________________________________________________________________________
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه -آموزش مجازی قران ونهج البلاغه
https://qurantv.ir/content/12355
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
متن تفسیر سوره ی انسان متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان. متن تفسیر سوره ی انسان.
