عنوان: جريانات قبل و بعد از تغيير قبله مسلمين و نحوه برخورد مسلمانان با دشمنان معاند در قرآن کريم
تغيير قبله مسلمين: می خواهيم متني از سخنان گرانبهای اسلام شناس قهار و رهبر عزيزمان را بخوانيم. و با نگاهی کوتاه به آيات قرآن، پيشينه تاريخي و اسلامی اين نظرات را بررسي کنيم.
در اين مقاله اول توجه شما را، به دو متن از سخنراني حضرت آقا جلب کرده و پس از آن، آيات مربوطه را مي خوانيم. و ترجمه آن را برای شما دوستان بيان مي کنيم.
و در انتها نيم نگاهی به تفاسير و شأن نزول اين آيات و گفته هاي مشرکان و يهوديان قبل و بعد از اين واقعه خواهيم داشت.
الف) متن سخنان رهبر انقلاب حضرت آيت الله العظمی خامنه (مد ظله العالي)
آن وقتي که مسئله‌ی هسته‌ای و تحريمها شروع شده بود، بودند کسانی از مسئولان سطح بالا که به بنده مراجعه ميکردند. و ميگفتند «شما چه اصراری داريد که روی اين مسئله‌ی هسته‌ای مي‌ايستيد؟ چه اصراری داريد؟ خب آمريکايی‌ها بهانه‌گيری ميکنند؛ بدجنسي ميکنند، خباثت ميکنند؛ بگذاريد کنار، خودمان را راحت کنيم»؛ اين را به من ميگفتند.
البتّه اين حرف غلط بود. چون مسئله‌ی هسته‌ای، نياز کشور است؛ … بنده به آنها ميگفتم مسئله‌ی ايرادگيری آمريکا و تحريم هايی که عليه ما اعمال ميکنند و دشمني‌ای که با ما ميکنند، مربوط به انرژی هسته‌ای نيست. اين بهانه است؛ اين را اگر گذاشتيم کنار، يک بهانه‌ی ديگر پيدا ميکنند و همين دشمني را ميکنند.
ميگفتند «نه آقا اين‌جوری نيست»؛ حالا ملاحظه کرديد که اين‌جوری است. مسئله‌ی انرژی هسته‌ای را ما در برجام به شکلي که مخالفين ما ميخواستند، زير بار رفتيم و قبول کرديم امّا دشمني‌ها تمام نشد.
بيانات رهبري در دانشگاه فرهنگيان (19/02/1397)
من دو سه سال قبل از اين در اوايل اين قضيّه‌ی مذاکرات هسته‌ای، گفتم آمريکايي‌ها از همين الان به ما بگويند اگر جمهوری اسلامی تا کجا عقب‌نشينی کند، آنها ديگر دشمنی نميکنند. اين را بگويند.
اگر مسئله‌ی هسته‌ای حل شد، ديگر قضيّه تمام است؟
خب حالا قضيّه‌ی هسته‌ای حل شده، ببينيد تمام است قضيّه؟ قضيّه‌ی موشکها پيش آمد؛
قضيّه‌ی موشکها حل بشود، قضيّه‌ی حقوق بشر است؛ قضيّه‌ی حقوق بشر حل بشود، قضيّه‌ی شوراي نگهبان است؛ قضيّه‌ی شوراي نگهبان حل بشود، قضيّه‌ی اصل رهبری و ولايت فقيه است؛ قضيّه‌ی ولايت فقيه حل بشود، قضيّه‌ی اصل قانون اساسی و حاکميّت اسلام است؛ اينها است.
دعوا سر چيزهای جزئی نيست. بنابراين اين تصوّر، تصوّر غلطی است.
بيانات رهبري در ديدار مسئولان نظام (25/03/1395)
منبع: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=5502
إن شاء الله در ادامه مقاله با بررسی شأن نزول چندی از آيات قرآن، به پيشينه تاريخی دشمنی مشرکان و يهوديان با مسلمانان، و به بهانه گيری های دشمنان، در صدر اسلام پی می بريم. و حکم و امر الهی، در برخورد با چنين دشمنانی را، بازخوانی می کنيم.
ب) آيات مربوط به جريانات تغيير قبله مسلمين در سوره بقره
قبل از بازخوانی متن قرآن در مورد واقعه تغيير قبله مسلمانان بايد اين نکته را متذکر شد؛ که در جاهايی از قرآن متن های مربوط به يک موضوع پيوسته و پشت سر هم نيامده است. و پراکندگی دارد.
اما با خواندن شآن نزول و تفسير آيات و واقعه هايی که نوشته شده است. ما به اين ترتيب از آيات رسيده ايم. البته ممکن است اين ترتيب نيز،کمی پس و پيش باشد. اما آن چيزي که مشخص است ابتدا و انتهای ما جرا بايد براساس همين ترتيبی باشد که ذکر خواهيم کرد.
1- آيات 149 و 150 سوره بقره
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
از هر جا [برای سفر يا کار ديگر] بيرون شدی، رويت را [در حال اقامه نماز] به سوی مسجد الحرام بگردان. بدون ترديد اين فرمان از نزد پروردگارت درست وحق است و خدا از آنچه انجام مي دهيد، بی خبر نيست.(149)
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
[آری] و از هرجا بيرون شدی، رويت را [در حال اقامه نماز] به سوی مسجدالحرام بگردان؛ و [شما ای مؤمنان!] هر جا که باشيد، رويتان را [در حال اقامه نماز] به سوی آن بگردانيد، تا مردم را جز ستمکاران [لجوج، متکبر و ياوه گو] بر ضد شما دليل و برهانی نباشد.
[مشرکان نگويند: اگر آيين ابراهيم را ادعا دارد چرا به قبله او که کعبه است رو نمي کند؟ و اهل کتاب نگويند: پيامبری که تورات و انجيل وعده داده، قبله اش مسجدالحرام است، پس اين شخص که به قبله ما نماز مي خواند، پيامبر موعود نيست؛]
بنابراين از آنان نترسيد و از من بترسيد، و [تغيير قبله] برای آن است که نعمتم را بر شما کامل کنم تا [به احکام و سنن الهی] هدايت شويد.(150)
2- آيه 115 سوره بقره
وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
مالکيّتِ مشرق و مغرب فقط ويژه خداست؛ پس به هر کجا رو کنيد آنجا روی خداست. يقيناً خدا بسيار عطا کننده و داناست.(115)
3- آيه 106 سوره بقره
مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
هر آيه ای را که [محتوی حکم يا احکامی است وقتی بر پايه مصلحت يا اقتضای زمان] از ميان برداريم يا به تأخير اندازيم، بهتر از آن يا مانندش را مي آوريم. آيا ندانسته ای که خدا بر هر کاری تواناست؟!(106)
4- آيه 120 سوره بقره
وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
يهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی شوند تا آنکه از آيينشان پيروی کنی. بگو: مسلماً هدايت خدا فقط هدايت [واقعی] است.
و اگر پس از دانشي که [چون قرآن] برايت آمده از هوا و هوس های آنان پيروی کنی، از سوی خدا هيچ سرپرست و ياوری برای تو نخواهد بود.(120)
ترجمه استاد حسين انصاريان
ج) نيم نگاهی به تفسير و شأن نزول آيات مربوط به جريانات تغيير قبله مسلمين
در آغز سخن يک مروری بر بهانه جويی های يهوديان و مشرکان، قبل و بعد از تغيير قبله مسلمين خواهيم داشت. شما می توانييد جدول مربوطه را در بالای صفحه به عنوان عکس مقاله تماشا کنيد.
1- يهوديان:
بهانه و طعنه های قبل از تغيير قبله:
الف) شما دنباله رو يهود هستيد، و قبله، و دين مستقلی، نداريد.
ب) ما در کتاب خود خوانده ايم که از نشانه های پييامبر موعود اين است که به سوی دو قبله نماز می خواند. و اين نشانه در محمد نيست.
بهانه و طعنه های بعد از تغيير قبله:
الف) دين محمد او را به سرگرداني انداخته است.
ب) نمي شود که مسلمانان دو قبله داشته باشند.
ج) اگر قبل? اولي درست بود، پس قبل? دوم براي چيست؟ و اگر دومي درست است، پس اعمال قبلي مسلمانان باطل است.
د) به چه دليل قبله تغيير يافته است
2- مشرکان:
بهانه ها و طعنه های قبل از تغيير قبله:
اگر محمد به آيين ابراهيم توجه دارد، چرا به خانه که او به دستور خدا، و برای خدا بنا کرده توجهی ندارد؟
بهانه ها و طعنه های بعد از تغيير قبله:
الف) محمد دين متين و محکمی ندارد و هرگاه حکمی می دهد بعدها پشيمان شده و حکم و دستوری برخلاف آنرا می آورد.
ب) پيامبر شما ثبات رأی ندارد.
برگرفته از شأن نزول آيات 106 و 115 و 120 و 149 و 150 سوره مبارکه بقره
منابع:
نمونه بينات در شأن نزول آيات (برگرفته از تفسير تبيان شيخ طوسی) نوشته دکتر محمد باقر محقق
تفسير نور نوشته استاد قرائتی
تفسير نمونه نوشته آيت الله العظمی مکارم شيرازی و همکاران
د) توضيح مختصر جريانات قبل و بعد از تغيير قبله مسلمانان
همانطور که در تصوير مشاهده کرده و در بالا خوانديد. هنگامی که مسلمانان به سوی قبله يهوديان (يعنی بيت المقدس) نماز می خواندند. يهوديان، مسلمانان را به سخره گرفته و می گفتند اين چه آيين جديدی است که به سمت قبله ما نماز می خوانيد.
در پی اين بهانه جوئی ها و طعنه ها، برخی از مسلمانان به محضر پيامبر آمده و شکايت می کردند؛ که ما چه جوابی بدهيم، ای پيامبر خدا، چاره جويی بفرماييد.
که آيه تغيير قبله نازل شد. ( وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ.)(بقره/150)
بعد از تغيير قبله يهوديان خيلی ناراحت شدند. و دوباره به بهانه تراشی خود ادامه دادند. و گفتند: چطور مي شود شما دو قبله داشته باشيد.
و اين در صورتي بود که خود اعتراف کرده بودند و يکی از طعنه هايشان در قبل اين بود که؛ يکی از نشانه های پيامبر خاتم آن است که به دو قبله نماز می خواند واين نشانه را ما در پيامبر شما نديده ايم.
و در پی تغییر قبله، می گفتند: آخر قبله شما اين سمت است، يا آن سمت؛ که آيه نازل شد. (وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ.)( بقره/115)
آنها در پی پاسخ الهی، از لجاجت خود دست برنداشته و گفتند: نمی شود که هر روز يک حکم آورد و به خدا نسبت داد.
پس آيه (مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.)(بقره/106)نازل شد.
و گفت اگر حکمی هم نسخ شود، حکمی بهتر از آن جايگزين می شود.
در اين ميان برخی از مسلمانان تمايل داشتند قبله همان بيت المقدس باشد. تا با يهود در اُلفت و دوستی زندگی کنند.
اين بار آيه خطاب به مسلمانان نازل شد؛
“که بدانيد اين بهانه جويی ها پاياني ندارد و آنها به دنبال تغيير قبله و اين جور چيز ها نيستند، بلکه اين ها فقط بهانه ای است تا شما را مسخره کرده و تحت فشار قرار دهند.
آنها مي خواهند شما پيرو و زيردست آنها باشيد. پس از هواهای نفسانی خود تبعيت نکنيد و به فکر جلب رضايت آنها نباشيد.
که اگر اين طور نکنيد، منِ خدا، ديگر شما را ياری و سرپرستی نخواهم کرد.”
وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ (آيه 120 سوره بقره).
يهوديان و مشرکان و کافران، از صدر اسلام و زمان پيامبر، تا همين حالا، به دنبال ضربه زدن به اسلام و جلوگيری از شکل گيری حکومت واقعی اسلامی بوده اند.
خيال خامی است که فکر کنيم از اين کينه هزار و اندی ساله دست برمی دارند.
و خدا هم می گويد “لَن” يعنی هرگز، يعنی تا قيام قيامت.
البته شايد اين واژه مختص به سران آنها باشد، نه مردمانشان!. اگر به فکر همسويی هستيم، بهتر است به دنبال الفت با مردمانشان باشيم، نه با سران آنها و حکومت های ظالمشان.
اميرمؤمنان علی عليه السلام، در حکمتی از نهج البلاغه می فرمايند:
وَ قَالَ (عليه السلام): احْذَرُوا صَوْلَةَ الْكَرِيمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِيمِ إِذَا شَبِعَ.
امام(عليه السلام) فرمود: بترسيد از حمله افراد با شخصيت به هنگام نياز و گرسنگى، و از حمله افراد پست به هنگام سيرى!
يعني افراد لئيم و افراد پست، اگر سير شوند تازه پاچه می گيرند. اگر به آنها گفتی چشم، تازه قد دراز می کند. و قُلدرم بُولدرم راه مي اندازد.
اما اگر جلويشان محکم ايستادی، ديگر واق واق نمي کنند.
دقيقا مانند سگ که اگر دنبالت کرد، اگر بدوی و عقب نشينی کنی و ترسی در دل راه دهی، تو را تا آخر دنبال کرده تا تيکه و پاره ات کند؛ يا مطمئن شود که ديگر اين سمت ها پيدايت نمی شود.
اما اگر ايستادی و پاره آجری سمتش روانه کردی، صدای واق واقش خفه شده و دور می شود.
والسلام علي من اتبع الهدی
تهيه شده در واحد توليد محتوای موسسه قرآن و نهج البلاغه
شما مي توانيد برای دريافت مطالب جديد در کانال معارف قرآن و نهج البلاغه موسسه در پيام رسان های ايتا و تلگرام به نشانی زير عضو شويد
کانال جامع دو نور در ايتا:
کانال جامع دو نور در تلگرام:
کلیدواژه ها:
جريانات تغيير قبله مسلمانان
نحوه برخورد با دشمن معاند
مذاکره آری يا خير
و لن ترضی
شأن نزول و تفسير آيات تغيير قبله
مقاومت اسلامی
ايستادگی پای ارزش ها
حکمت 49 نهج البلاغه
تغيير قبله مسلمين
