آل سعود

آل سعود: سلسله ای منسوب به سعود بن محمد بن مقرن که از ۱۱۴۸ق./۱۷۳۵م. به بخشی از جزیره ی عربستان فرمان رانده است و اکنون نیز برکشور عربستان سعودی که نام خود را از آن سلسله برگرفته، فرمان می راند.

زمینه ی تاریخی: ضعف روز افزون امپراتوری عثمانی که از سالها پیش مایه ی پدید آمدن جنبش های جدایی خواهانه و پایه گذاری دولتهای خودمختار و نیمه مستقل در پاره ای از قلمرو این ام
پراتوری شده بود، در اوایل سده ی ۱۲ق./۱۸م. در شبه جزیره ی عربستان نیز رخ نشان داد.

پس از چیرگی عثمانیها بر شبه جزیره ی عربستان، شاید مهم ترین واقعه در منطقه، ورود بازرگانان اروپایی به ویژه انگلیسی به سواحل خلیج فارس و اقیانوس هند بود. که به نوبه ی خود به تسلط انگلستان بر کرانه های خلیج فارس، برای پیشگیری از نفوذ فرانسه و روسیه ی تزاری بر هند، انجامید و بعدها نقش عمده ای در سرنوشت شبه جزیره ی عربستان بازی کرد.

به رغم آنکه شریفان هاشمی به نیابت از خلیفه ی عثمانی بر حجاز، سرزمین مقدس مسلمانان، فرمان می راندند، در گوشه و کنار شبه جزیره کسانی سر از فرمان خلیفه ی عثمانی و شریف قریشی برتافتند و درفش استقلال برافراشتند: «خاندان مَکرَمی» اسماعیلی مذهب در دره ی نَجران نزذیک مرزهای شمالی یمن، «امام زیدی» یمن در ارتفاعات این منطقه، «خوارج» در عُمان و «قبیله ی بنی خالد» در واحه های غرب قَطر بر کرانه ی خلیج فارس، هریک داعیه ی استقلال داشتند.در این میان سعود بم محمد بن مقرن بن مَرخان بن ابراهیم از قبلیه ی مسالخ و از اعراب عَنَزه، به تدریج در درعیّه و برخی از واحه های کوچک اطراف، امارتی تشکیل داد و چون درگذشت، پسرش محمد با محمد بن عبدالوهاب، مؤسس وهابیت، هم پیمان گشت و جانشینان او نیز از همین راه به تدریج نیرو یافتند و بر بخش مهمی از شبه جزیره ی عربستان چیره شدند.

گسترش نفوذ نظامی و سیاسی این سلسله را از آغاز تا کنون به سه دوره می توان تقسیم کرد:

الف_تأسیس دولت کوچکی در درعیه تا چیرگی مصریان.

ب_بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید بر نجد.

ج_چیرگی ابن سعود بر ریاض، یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود.

تأسیس دولت آل سعود در درعیه تا چیرگی مصریان:

این دوره آغاز پایه گذاری و پاگیری خاندان سعودی است که طی آن اینان به فرمانروایی رسیدند:

۱) محمد بن سعود: (حکـ: از ۱۱۴۸(؟) تا ۱۱۷۹ هـ ق. /۱۷۳۵(؟) –۱۷۶۶ م.) پس از مرگ سعود، پسرانش محمد، ثُنَیان، فَرحان و مَشاری، به اشتراک، قلمرو کوچک پدر را اداره می کردند تا آنکه ثنیان درگذشت و دیگر پسران به فرمان محمد گردن نهادند.

وی مؤسس واقعی دولت آل سعود در نجد به شمار می رود. از وقایع بسیار مهمی که در این روزگار رخ نمود و سرنوشت و آینده ی خاندان آل سعود و بخش بزرگی از شبه جزیره ی عربستان را تعیین کرد، گسترش فعالیت محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵-۱۲۰۶ق. /۱۷۰۳-۱۷۹۲ م.) بنیان گذار فرقه وهابیه بود. وی که به سبب تبلیغ مذهب خویش از عُیَینَه رانده شده بود، در تابستان ۱۱۵۷ق. /۱۷۴۴م. عزم درعیه کرد.

محمد بن سعود به اصرار همسر و برادرانش مقدم او را گرامی داشت و دعوتش را اجابت کرد. ابن سعود و ابن عبدالوهاب که هر دو خواستار گسترش نفوذ خود بودند، با یکدیگر عقد اتحاد بستند و دیری نپایید که به یاری یکدیگر بر بخش بزرگی از نجد چیره گشتند.

ابن سعود در آغاز بر شهرها و واحه های اطراف قلمرو خویش هجوم برد و با تمس
ک به نشر مذهب وهابیت، بیابان نشینان را نیز آماج حملات خود ساخت …

۲) عبدالعزیز بن محمد بن سعود: (حکـ۱۱۷۹-۱۲۱۸ق.) با پیوستن محمد بن عبدالوهاب به محمد بن سعود، عبدالعزیز نیز همراه پدر در عقد اتحاد و بیعت میان آن دو شرکت جست و فرماندهی بخشی از سپاه پدر را به عهده گرفت و از سوی او با موافقت محمد بن عبدالوهاب به جانشینی برگزیده شد و با دختر محمد بن عبدالوهاب ازدواج کرد.

وی که در ۱۱۷۹ق. رشته ی کارها را در دست گرفت، نخستین کسی از آل سعود است که لقب امام یافت. عبدالعزیز ۳۰ سال از دوران حکومتش را به پیکار پیوسته با قبایل و امیران مخالف در شهرهای اطراف گذراند …

در ۱۸ ذیحجه ۱۲۱۶ق.(۲۲ آوریل ۱۸۰۲م.) سعود پسر عبدالعزیز برای کینه کشیدن از شیعیان که باورهای وهابی را با گوهر اسلام ناسازگار می دانستند و بیش از همه با آن ستیز می کردند، بر کربلا هجوم برد و پس از ویران ساختن اماکن مقدس آن دیار، بیشتر ساکنان آنجا را کشت …

۳)سعود بن عبدالعزیز: (حکـ ۱۲۱۸-۱۲۲۹ق.) او معروف به سعود کبیر بود. در کنار پدر با رقیبان وی و شریف غالب جنگ کرد. پس از برقراری صلح به حج رفت و سال بعد به تلافی حملات قبیله ی شیعه ی خزعل بر کاروان وهابیان (نیز کینه ی دیرینه­ی با شیعیان) به کربلا تاخت و از قتل و غارت و ویرانی چیزی فرو نگذاشت. وی که در ۱۲۰۲ق. به پیشنهاد محمد بن عبدالوهاب به ولیعهدی برگزیده شده بود، پس از قتل عبدالعزیز رشته ی کارها را در دست گرفت و با تشکیل ارتشی بزرگ به سرکوب برخی از قبایل نافرمان حجاز پرداخت …

اقدامات وهابیان، به رهبری سعودی ها، مبنی بر نابود کردن آداب و رسومی که به گمان آنان از مظاهر بت پرستی به شمار می آمد و اعدام روحانیونی که بر اعتقادات قدیم پای می فشردند، موجب شورشهایی بر ضد وهابیت در حجاز شد …

۴)عبدالله بن سعود: (حکـ ۱۲۲۹- ۱۲۳۳ ق.).

۵)مشاری بن سعود: (حکـ ۱۲۳۴-۱۲۳۵ق.).

ب_بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید بر نجد:

در این دوره از فرمانروایی آل سعود اینان به قدرت رسیدند:

۶)تُرکی بن عبدالله (حکـ ۱۲۳۶- ۱۲۴۹ ق.).

۷)مشاری بن عبدالرحمن بن مشاری (حکـ ۴۰روز).

۸)فیصل بن ترکی (حکـ ۱۲۴۹-۱۲۵۴ق.).

۹)خالد بن سعود (حکـ۱۲۵۶-۱۲۵۸ق.).

۱۰)عبدالله بن ثنیان بن ابراهیم (حکـ ۱۲۵۸-۱۲۵۹ق.).

۱۱)فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۵۹-۱۲۸۲ق.).

۱۲)عبدالله بن فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۸۲-۱۲۸۸ق.).

۱۳)سعود بن فیصل بن ترکی (حکـق.).

۱۴)عبدالله بن فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۹۲-۱۳۰۴ق.).

۱۵)محمد بن سعود بن فیصل (حکـ ؟)

۱۶)عبدالرحمن بن فیصل (حکـ ؟-۱۳۰۸ق.).

۱۷)محمد بن فیصل (حکـ ؟)

ج_ چیرگی ابن سعود بر ریاض یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود:

دولتمردان وهابی از آغاز تاکنون

در این دوره که تاکنون ادامه دارد اینان به فرمانروایی رسیده اند:

۱۸)عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن فیصل (حکـ۱۳۱۹-۱۳۷۲ق.)، معروف به ابن سعود.وی از بزرگ ترین فرمانروایان این خاندان و پایه گذار کشور عربستان سعودی، نیز نخستین پادشاه آن کشور است.

۲۰)فیصل بن عبدالعزیز: (حکـ۱۳۸۴-۱۳۹۵ق.). او یکی از مشهورترین فرمانرایان آل سعود بود و در جنگهای پدر با آل رشید و شریفان مکه شرکت جست.

۲۱)خالد بن عبدالعزیز (حکـ۱۳۹۵-۱۴۰۲ق. /۱۹۷۵-۱۹۸۲م.). وی علاقه ی چندانی به مسائل سیاسی نداشت و قدرت اجرایی و تصمیم گی
ری را به برادر و ولیعهد خود فهد بن عبدلعزیز سپرد.^۱

پی نوشت:

۱-دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل «آل سعود».

http://islam-press.net