پيروان اهل سنت و علماي شيعه و ساير دانشمندان اسلامي و علما و دانشمندان مسيحي و تمام كساني كه با نهج البلاغه سروكار داشته اند و آن را با دقت مطالعه نموده اند بدون استثناء از جاذبه نيرومند نهج البلاغه سخن گفته اند و خود را تحت تاثير و نفوذ آن ديده اند. اين كشش و جاذبه نيرومند كه در خطبه ها و نامه ها و كلمات قصار امام علي عليه لسلام محسوس است انگيزه اصلي گروهي از دانشمندان براي شرح نهج البلاغه يا نوشتن كتاب و مقاله درباره شخصيت علي عليه السلام بوده است.
و ما ذيلا به مهمترين دلايل روشن اين جاذبه مي پردازيم:
1 – جذبه هاي اخلاقي و عرفاني نهج البلاغه به گونه ايست كه ارواح تشنه را با آب زلال معرفت سيراب مي كند. در بسياري از خطبهها از جمله خطبه اول و خطبه (91) خطبه اشباح هنگامي كه سخن از شناسايي خدا است گفتارش چنان اوج ميگيرد كه خواننده احساس ميكند بر بال و پر فرشتگان سوار شده است و به دور دستترين نقاطي كه انديشه انساني از آن فراتر نتواند رفت عروج ميكند. و آن چنان خدا را معرفي ميكند كه انسان با چشم دل او را همه جا، در آسمانها، در زمين و در آفاق و انفس مشاهده ميكند.
2 – در نهج البلاغه همه جا سخن از همدردي با طبقات محروم و ستمديده انسانها است، همه جا سخن از بسط و گسترش عدالت اجتماعي و رفع هرگونه ظلم و تبعيض است، همه جا سخن از قسمت عادلانه و بالسويه بيت المال و برتر نبودن خويشاوندان در آن است، تا آنجا كه در خطبه (224) ميخوانيم هنگامي كه عقيل (برادر آن حضرت تقاضاي يك صاع (= 3 كيلو) از گندم بيت المال بيش از حقش را نمود با نزديك شدن گرماي آهن گداخته شده دريافت كه برادرش و امامش آخرت را به يادش مي آورد و اينگونه پاسخ شنيد!!!
نهج البلاغه، خطبه 224، ص 360، چاپ دارالثقلين – قم.
امير المومنين علي عليهالسلام هشدار ميدهد كه هر جا نعمتهاي فراواني روي هم انباشته شده است حقوق از دست رفته اي در كنار آن به چشم ميخورد
ما رايت نعمه موفوره الا و بجنبها حقا مضيعا. – نهج البلاغه.
3 – نهج البلاغه همه جا در مسير آزادي انسان از زنجيرهاي اسارت هوا و هوس كه او را به ذلت و بدبختي مي كشاند.
4 – ((نهج البلاغه)) و سخنان علي عليهالسلام در اعماق جان سالكان راه حق نفوذ ميكند و در آن تاثير وصف ناپذيري به وجود ميآورد، مانند (همام) آن مرد زاهدي كه از مولاي متقيان تقاضاي بيان اوصاف متقين را نمود – ابتداء حضرت امتناع ورزيد، ولي او اصرار نمود – امام علي عليهالسلام آن خطبه عجيب و بي نظير و بي مانند را بيان فرمود و بيش از يكصد صفت از صفات متقين را براي او برشمرد، او پس از شنيدن آن خطبه صيحهاي زد و بر زمين افتاد و از دنيا رفت.
نهج البلاغه، خطبه 193 (خطبه متقين) ص 313 – 317، چاپ دارالثقلين – قم.
اينگونه نفوذ سخن چيزي است
كه در تاريخ سابقه ندارد و جز از ولي خدا و وصي رسول خدا از ديگري نميتوان سراغ گرفت.
آنگاه امام علي عليهالسلام فرمود:
اما والله لقد كنت اخافها عليه – ثم قال – اهكذا تصنع المواعظ البالغه باهلها؟
آه به خدا سوگند من از اين حادثه بر او ميترسيدم! آيا موعظههاي رسا و نيكو به كساني كه اهليت دارند اين چنين تاثير ميگذارد؟!!!
سيد رضي قدس سره كه خود يكي از ادباي مشهور عرب به شمار ميآيد پس از نقل برخي از خطبهها تعبيراتي دارد كه نشان ميدهد تا چه حد مردم با شنيدن اين خطبهها مفتون و مجذوب ميشدند، و يا خود او تحت تاثير امواج نيرومند جاذبه آن قرار گرفته است.
از جمله:
(الف) در ذيل خطبه 83 (خطبه غراء) ميگويد:
و في الخير انه لما خطب يهذه الخطيه اقشعرت له الجلود و بكت العيون و رجفت القلوب
در خبر آمده است، هنگامي كه علي عليه السلام اين خطبه را ايراد فرمود، بدنها به لرزه در آمده، چشمها گريان شدند و دلها به اضطراب و تپش افتادند. – نهج البلاغه، خطبه 83، ص 99 – 111، چاپ دارالثقلين – قم.?
(ب) در ذيل خطبه (28) ميگويد:
((اگر سخني باشد كه مردم را به سوي زهد بكشاند و به عمل كردن براي آخرت وادار سازد، همين سخن است كه ميتواند دلبستگي انسان را از آرزوهاي طولاني قطع كند، و جرقه بيداري و آگاهي و نفرت از اعمال زشت را در دل او بيفروزد)).
ابن ابي الحديد معتزلي در شرح خطبه (109) ميگويد:
((تاثير و جاذبه اين خطبه چنان است كه اگر آن را بر انسان بي دين و ملحدي كه مصمم است رستاخيز و قيامت را با تمام قدرت نفي كند بخوانند قدرتش درهم ميشكند و دلش را در وحشت فرو ميبرد و اراده منفي او را تضعيف مي كند و تزلزل در بنياد اعتقاد او ايجاد مينمايد. پس خداوند بزرگ گويندهاش را از اين خدمت به اسلام جزاي خير دهد، بهترين جزايي كه به ولي از اوليايش داده است، چه جالب بود ياريش براي اسلام، گاه با دست و شمشير و گاه با زبان و بيان، و گاه با قلب و فكرش آري او سيد المجاهدين و ابلغ الواعظين و رييس الفقهاء و المفسرين و امام اهل العدل و الموحدين است (آقا و سرور مجاهدان، بهترين واعظان، رييس فقيهان و مفسران و امام اهل عدل و موحدان مي باشد).
شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 7، ص 302.
و اوست حجت خدا كه چنين قلبها
ي پر از آلودكي كفر را به برهان الهي و بيدار ساختن فطرت انسان پاك مي نمايد. و اينجاست كه درمي يابيم خداوند چگونه حجت خويش را تمام مي كند، و اسلام چگونه با ولايت اين حجت حق، محفوظ مي ماند.
برگرفته از كتاب آشنايي با نهج البلاغه امام علي عليه السلام اثر سيد جعفر حسيني
سايت فطرت www.fetrat.com
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
