آثار عمره
«وَحَجُّ الْبَیْتِ وَاعْتِمَارُهُ، فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَیَرْحَضَانِ الذَّنْبَ».(خطبه 110)
«حج و عمره بیت اللّه الحرام، نابود کننده فقر و شستشو دهنده گناهان هستند.»
در این بیان، حضرت، عمره را هم مانند حج، دارای تأثیر بسزا در رونق اقتصادی مسلمین و نابودی فقر و تأمین حوائج مادّی و دنیوی اجتماعات اسلامی می داند در حالی که بلافاصله تأثیر عمیق معنوی و اخروی آن نیز مدّنظر آن امام بزرگوار قرار می گیرد که آمرزش گناهان معتمرین و عمره گزاران این بیت شریف است.
آموزش حج
«… فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ،… فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِیَ، وَعَلِّمِ الْجَاهِلَ، وَذَاکِرِ الْعَالِمَ».(نامه 67)
«پس برای مردم حج را بپا دار و سپس فتاوای دینی را به طالبان آن ابل
اغ نما و نا آگاهان را آموزش ده و با دانشمندان به گفتگو بپرداز.»
براستی حاجیانی که پا به این عرصه عظیم عبادی می گذارند. نیازمند آموزش منسجم از مناسک و احکام حج، اسرار حج، اخلاق حج، و تعالیم دیگر مؤثر در بهره گیری هرچه بهتر از این موقعیّت استثنایی هستند و حضرت در این نامه لزوم توجّه به این امر مهمّ را به فرماندار مکّه به عنوان سرپرست حجّاج و امیر الحاجّ منصوب امام، سفارش می کنند.
آمرزش گناهان در حج
امام صادق علیه السلام فرمود :
«الحُجّاج یَصدُرُون عَلی ثَلثَةِ أَصنافٍ: …صِنْفٌ یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیئَةِ یَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمّهُ».
«حجاج در سه گروه باز می گردند… و گروهی از آنان در حالی که گناهان آنان بخشیده شده، مانند روزی که از مادر زاده شده اند.»(2)
اجاره و حکم آن در حرم
«… وَمُرْ أَهْلَ مَکَّةَ أَلاَّ یَأْخُذُوا مِنْ سَاکِنٍ أَجْراً».(نامه 67)
«وبه مردم مکّه فرمان ده تااز هیچ زائری درایّام حج، اجرت ومزد مسکن نگیرند.»
از موارد احکام فقهی مربوط به حرم این است که بعضی اجاره دادن خانه های حرم به زائران را ممنوع می دانند و بعضی دیگر آن را مکروه می شمارند. و سرّ آن این است که در قرآن می فرماید:
…سَوَاءً الْعَاکِفُ فِیهِ وَالْبَادِ…؛ «مقیم و مسافر در آنجا یکسانند».
دستور اصلی نیز همین بود که ساکنان مکّه درِ خانه های خود را باز بگذارند تا زائران با سکونت در آنها، مناسک حج خود را با رفاه و آرامش بیشتری انجام دهند و برگردند.
احرام
«قَدْ نَبَذُوا السّرَابِیلَ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ».(خطبه 192)
«(عاشقان بیت اللّه ) لباس های خود را که نشانه شخصیت هر فرد است، (جهت احرام) در آورند و پشت سر اندازند.»
احرام مرحله ای از اعمال حج و عمره است که
فرد با کندن لباس های ظاهری و ندای لبّیک، به فرمانِ دعوت الهی، پاسخ می گوید و در جمع دیگر حجاج، به خدا می پیوندد و محرمّات احرام را برخود می پذیرد و وارد اعمال حج می شود.
چون همی خواستی گرفتی احرام | چه نیّت کردی اندر آن تحریم </P& gt; |
جمله بر خود حرام کرده بدی | هر چه مادون کردگار قدیم |
ناصر خسرو
احکام، وجوب حج
«… وَفَرَضَ عَلیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الحَرَامِ».(خطبه 1)
«و خداوند حجّ خانه محترم خود را بر شما واجب گردانید.»
و قرآن می فرماید: … وَللّه ِِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ؛ «بر مردمانی که توانایی دارند، حجّ خانه برای خدا واجب گشت و هر کس کفر ورزد، بداند که خداوند از عالمیان بی نیاز است.»(3)
احکام حج، وقت کوچ از عرفات
«… وَ
صَلُّوا بِهِمُ الْمَغْربَ حِینَ… وَیَدْفَعُ الَحاجُّ اِلَی مِنًی»(نامه 52)
«و نماز مغرب را با مردم زمانی بخوان که … حاجی از عرفات به منا کوچ می کند.»
در این نامه که حضرت به فرمانداران شهرها می نویسند، فرامینی دارند در نحوه نمازشان با مردم که در آن، وقت نمازها و نماز مغرب را تعلیم می دهندو در وقت نماز مغرب، اشاره ای دارندبه زمان کوچ حجاج از عرفات به مشعر و منا که هنگام نمازمغرب است.
احکام قربانی
«وَمِنْ تَمَامِ الاْءُضْحِیَةِ اسْتِشْرَافُ أُذُنِهَا، وَسَلاَمَةُ عَیْنِهَا».(خطبه 53)
حیوانی که در حج برای قربانی انتخاب می گردد، احکام و شرایطی دارد که حضرت در این خطبه کوتاه، بیان مختصری در مورد سالم بودن آن آورده اند.
ادای حقّ کعبه
« وَفَرَضَ عَلیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الحَرَامِ … فَرَضَ حَقَّهُ».(خطبه 1)
«خداوند سبحان حجّ خانه اش را بر شما فرض نمود و ادای حقّ کعبه را واجب گردانید.»
ارزش کعبه
«… بأَحْجَارٍ لاَ تَضُرُّ وَلاَ تَنْفَعُ ، وَلاَ تُبْصِرُ وَلاَ تَسْمَعُ ، فَجَعَلَهَا بَیْتَهُ الْحَرَامَ….»(خطبه 192)
«سنگ هایی است که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند، نه می بینند و نه می شنوند. پس خداوند آنها را خانه محترم خویش قرار داد.»
در این خطبه حضرت ارزش خانه کعبه را به سنگ های آن نمی دانند. سنگ های معمولی به تنهایی بی اثرند. بلکه به فرمایش آن بزرگوار، ارزش کعبه به آن است که خداوند این سنگ ها را خانه مورد احترام خود و وسیله ای برای امتحان بندگان خویش قرار داد.
فضل آن مسجد ز خاک و سنگ نیست | لیک در بناش حرص و جنگ نیست |
(محمّد طبسی)
اشتیاق حج و دیدار کعبه
«… حَجَّ بَیْتِهِ الحَرَامِ ، … یَرِدُونَهُ وُرُودَ الاْءَنْعَامِ».(خطبه 1)
«خانه محترم خداوند… که مردم چونان تشنگان به سوی آن روی می آورند.»
حضرت شیفتگان حرم الهی و مشتاقان خانه خدا را به تشنگانی توصیف کرده اند که مانند چهار پایان، بی تکلّف به سوی آب هجوم می آورند.
اعتکاف رسول اللّه در غارِ حِرا
«وَلَقَدْ کَانَ [رَسُولُ اللّه ِ] یُجَاوِرُ فِی کُلِّ سَنَةٍ بِحِرَاءَ فَأَرَاهُ،وَلاَیَرَاهُ غَیْرِی».(خطبه 192)
«همانا پیامبر صلی الله علیه و آله چند ماه
از سال را در غار حِرا می گذراند، تنها من او را مشاهده می کردم و کسی جز من او را نمی دید.»
پیامبر صلی الله علیه و آله در سالهای قبل از بعثت، خلوتگاهی در کوه حِرا جهت عبادت برگزیدند. آیات نخست قرآن در این مکان بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل گشت.
اقامه حج
«… فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ»(نامه 67)
«سپس برای مردم حج را بپای دار.»
قرآن می فرماید: جَعَلَ اللّه ُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَاما لِلنَّاسِ…؛ خداوند کعبه را مایه قیام مردم قرار داد.»(4)&l t;/SPAN>
در این نامه نیز که حضرت در فرمانی به قُثَم بن عباس، فرماندار مکّه می نویسند، لزوم اقامه و برپایی آن را برای مردم تأکید می کنند.
امتحان و آزمایش الهی در حج
«أَنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ اخْتَبَرَ الأوَّلِینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَیْهِ إِلَی الآخِرِینَ مِنْ هَذَا الْعَالَم ؛ بِأَحْجَارٍ … فَجَعَلَهَا بَیْتَهُ الْحَرَامَ».(خطبه 192)
«همانا خداوند سبحان، انسان های پیشین، از آدم علیه السلام تا آیندگان این جهان را به وسیله سنگ هایی، که آن را خانه محترم خود قرار داد، آزمایش نمود.»
خداوند ادعای ایما
ن بندگان را می آزماید و در مسیر همین آزمایش، کعبه را وسیله ای برای امتحان مردم جهان قرار داد، امتحانی از اولین تا آخرین انسان.
امنیّت حرم
«بَیْتِهِ الحَرَامِ… وَیَأْلَهُونَ إِلَیْهِ وَلَهَ ا لْحَمَامِ».(خطبه 1)
«خانه محترم خداوند… که مردم همانند کبوتران به آن پناه می آورند.»
در حرم، کشتن حیوانات وحشی و شکار آنها حرام است. در حرم جنگ و خونریزی حرام است. کندن درختان و گیاهان حرم جایز نیست. حمل سلاح در آن ممنوع است. دست زدن به اشیای گم شده در حرم منع شده است. مجرمان پناهنده به حرم، نباید در آنجا مجازات شوند.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنا
« و هنگامی که ابراهیم علیه السلام دعا کرد که پروردگارا ! این سرزمین را شهر امن قرار ده.»(5)
کعبه امن و امانی لا جرم در مرتبت | بارگاه و مجلس تو کعبه و بطحا شدند |
(ادیب صابر)
امنیت حرم
«جَعَلَهُ (سبحانه و تعالی)… وَلِلْعَائِذِینَ حَرَماً».(خطبه 1)
«خداوند سبحان… کعبه را… خانه امن و امان برای پناهندگان قرار داد.»</SPAN >
حق گفت ایمن است هر آن کو به حج رسید | ای چرخ حق گزار ز آفات ایمنی |
(مولوی)
اموال کعبه
«… وکَانَ حَلْیُ الْکَعْبَةِ فِیها یَوْمِئِذٍ، فَتَرکَهُ اللّه عَلَی حالِهِ، … فَأقِرَّهُ حَیْثُ أَقَرَّهُ اللّه وَرَسُولُهُ».(حکمت 270)
«و امّا زیور آلات کعبه از اموالی بودند که خداوند آن را به حال خود گذاشت… تو نیز آن را به حال خود واگذار (و مصرف دیگر مکن) همانگونه که خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله آن را به حال خود واگذاشتند.»
حکم حضرت در آن هنگام که خلیفه دوم قصد استفاده از زیورهای کعبه را برای مصارف دیگر داشت، عدم جواز این کار بود. و استناد حضرت به عدم حکم خدا و عدم اقدام پیامبر صلی الله علیه و آله قرار گرفت.
و او نیز گفت:
«لَوْلاکَ لاَفْتَضَحْنا. (وترک الحلی بحاله)».
«یا علی اگر تو نبودی، رسوا می شدیم (و متعرض زیور آلات کعبه نشد)».
امیر الحاج
رجوع شود به:
وظایف امیر الحاجّ.
حضرت در نامه 67، به قثم بن عباس فرماندار مکّه که منصوب خود در آن شهر مقدّس بود، فرمان برپایی حج را صادر نمود و وظایف امیر الحاج را به وی تذکر داد.
انبیای الهی در حج
«وَاخْتَارَ … ، وَوَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِیَائِهِ».(خطبه 1)
«دعوت شوندگان به خانه محترم خداوند کسانی هستند که… پای خود را بر جایگاه انبیای الهی می گذارند.»
اشاره حضرت در این خطبه به آن است که انبیای الهی در خانه کعبه حضور یافته و حجّ بیت اللّه الحرام را انجام داده اند. در ضمن روایات بسیاری در تأیید انجام حج توسّط حضرت آدم علیه السلام تا حضرت خاتم صلی الله علیه و آله نقل شده است.
ادامه دارد…
www.hawzah.net
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه -آموزش مجازی قران ونهج البلاغه
