عنوان: تصرف مصر و غربت امیرمومنان در کوفه
“پنجاه و چند روز تعلل و خستگی“
تصرف مصر و غربت امیرمومنان: حدیث غربت امیرمؤمنان علی (علیه السلام)، در بررسی وقایع تاریخی یکی از خطابه های امام در کوفه بعد از شهادت محمد ابن ابی بکر.
خطابه ای که در زیر متن آنرا می خوانیم. خطابه ایست که امام بعد از غصب مصر توسط عمروعاص و شهادت محمد ابن ابی بکر در کوفه ایراد فرموده اند.
وقایع قبل از حمله لشکر معاویه به سرکردگی عمروعاص به مصر
داستان غصب مصر، از جنگ صفین و حَکَمیّت شروع می شود. آنجا که عده ای امام را مجبور کردند تا ابو موسی اشعری را به عنوان حَکَم خود معرفی کند. و گفتند اگر این کار را نکنی، با تو می جنگیم. و این در حالیستکه امام می فرماید: ابو موسی با من هم عقیده نیست. و در جنگ جمل نیز مرا همراهی نکرده و نمی تواند حَکَم من باشد. و شما باید مانند معاویه که عمروعاص و موافق ترین افراد، با رأی خویش را انتخاب کرده، بگذارید من نیز چنین کنم.
آخر ماجرا را نیز همه می دانیم؛ که بر سر این جماعت و حَکَمِ انتخابی آنها چه کلاهی رفت و چه شد.
سرانجام امام به کوفه بر می گردد. اما این جماعت دست از لجاجت بر نمی دارند. و می گویند نباید امام می گذاشت ما او را به عناون حَکَم انتخاب می کردیم. و با امام دشمن می شوند (امروزه ما این جماعت را خَوارج می خوانیم). و در بیرون از کوفه اردوگاهی زده و گِرد هم می آیند.
امام که بدنبال تدارک سپاه و حمله دوباره به شام بود. می بیند که یارانش نگران خانه و خانواده خود در نبود آنها در کوفه هستند. زیرا حدود چهار هزار نفر از مخالفان و خوارج در بیرون از کوفه دور هم جمع شده اند. از اینرو قبل از عزیمت به سمت شام به سمت مخالفان رفته و آنها را موعظه و نصیحت می کند تا دست از لجاجت و عناد بردارند. از آنجا که آنها مُصِر بودند با امام بجنگند و پیک امام را نیز کشتند. امام با آنها جنگید و آنها را متفرق کرد و کشت.
قصد عزیمت دوباره به شام
بعد از مواجهه با خوارج امام به لشکریانش می گوید، که قصد ما از نخست رفتن به شام بود. و حالا، به آن سمت و هدف اصلی خود می رویم. که با مخالفت سپاه روبرو می شود که اظهار می کنند ما تازه جنگیدیم و خسته ایم. و تیر هایمان تمام و شمشیر هایمان کند شده است؛ و بگذار استراحتی کرده و بعد به جنگ با معاویه می رویم.
که امام مجبور می شود بپذیرد و می گوید پس ما در اردوگاه نخیله در نزدیکی کوفه به مدت یک هفته می مانیم. اما شما زیاد به دیدن زنان و فرزندانتان نروید. و زندگی نظامی پیشه کنید.
در پایان هفته امام می بیند که تنها 50 تن از سپاهش باقی می ماند. و مابقی به کوفه رفته و بر نگشته اند.
تصمیم معاویه برای حمله به مصر
وقتی خبر این خستگی ها و از هم گسستگی ها در یاران و سپاهیان علی به گوش معاویه می رسد. خطاب به عمروعاص می گوید حالا وقت خوبی است که به مصر حمله کرده و آنجا را از آن خود کنی.
عمرو با سپاهی 20 هزار نفره به سمت مصر حرکت می کند. و خبر این لشگر کشی به علی علیه السلام می رسد. و از آنجا که محمد ابن ابی بکر جوان بوده و کمتر میدان جنگ دیده بوده؛ و اوضاع مصر بدلیل کارشکنی جاسوسان بسیار ملتهب و دارای چند دستگی بود. مالک اشتر را به فرمانداری مصر می گمارد. اما مالک به حیله عمروعاص در بین راه مسموم می شود و به شهادت می رسد.
محمد ابن ابی بکر که بخاطر اوضاع داخلی مصر نتوانسته سپاهی درخور تدارک ببیند. و با لشگری 2 هزار نفره در مقابل لشگر 20 هزار نفره عمروعاص حدود یک ماه و اندی مقابله می کند. و سرانجام با وضع فجیعی او را زنده زنده می سوزانند و به شهادت می رسانند. و مصر به دست معاویه و عمروعاص می افتد.
خطابه ای که الآن گوشه ای از آنرا می خوانیم، حدیث غربت امیرمؤمنان است، که آنرا بعد از شهادت محمد ابن ابی بکر، در کوفه ایراد می کنند.
خطابه امیرمؤمنان در کوفه بعد از شهادت محمد ابن ابی بکر و تصرف مصر
متن:
الإمام علی(ع) فی خُطبَتِهِ بَعدَ قَتلِ مُحَمدِ بنِ أبی بَکرٍ: ألا إن مِصرَ قَدِ افتَتَحَهَا الفَجَرَةُ اولُو الجَورِ وَالظلمِ الذینَ صَدوا عَن سَبیلِ اللهِ، وبَغَوا الإِسلامَ عِوَجاً… .
فَأَنتُمُ القَومُ لا یدرَک بِکمُ الثأرُ، ولا تُنقَضُ بِکمُ الأَوتارُ، « دعَوتُکم إلی غِیاثِ إخوانِکم مُنذُ بِضعٍ وخَمسینَ لَیلَةً » فتَجَرجَرتُم جَرجَرَةَ الجَمَلِ الأَشدَقِ، وتَثاقَلتُم إلَی الأَرضِ تَثاقُلَ مَن لَیسَ لَهُ نِیةٌ فی جِهادِ العَدُو، ولَا اکتِسابِ الأَجرِ، ثُم خَرَجَ إلَی مِنکم جُنَیدٌ مُتَذانِبٌ «کأَنمَا یسَاقُونَ إِلَی الْمَوْتِ وَهُمْ ینظُرُونَ» فَاف لَکم!”
ترجمه:
همانا بدانید که بدکاران و فاسدان، ارباب جور و ستم، کسانی که از راه خدا کنار رفته و در اسلام انحراف بوجود آورده اند. مصر را گشودند و تصرف کردند.
و شما مردمی هستید که نمی توان به وسیله شماانتقام خونی را گرفت و رشته تابیده را از دستانتان باز کرد.
” پنجاه و چند روز شما را برای کمک به برادرانتان در مصر دعوت کردم. “
اما شما مانند شتری که از درد می نالد، ناله سردادید و همانند کسی که از جهاد در راه خدا می ترسد، بر زمین چسبیدید. سپس سپاهی اندک و سست از میان شما نزد من بیرون شد، رنگ پریده “گویا آنان را به سوی مرگ می کشانند و در حال نظاره اند” (سوره انفال آیه 6). پس اُف بر شما!
منابع:
تاریخ الطبری ج ۵، ص ۱۰۸
دانشنامه امیرالمؤمنین ج7 ص101
تمام نهج البلاغه ج4 ص562
مؤخره
این چه ایمانی است که امام باید شما را برای دفاع از سرزمین اسلامی خودتان، پنجاه و چند روز بخواند و هیچ. التماس کند و هیچ.
قرآن نیز این خطاب را به برخی از مؤمنین دارد که چرا وقتی شما را به جهاد می خوانیم. گویا برزمین می چسبید. آیا راضی بر حیات اندک دنیا شده اید.
شما را چه شده است که به امر پیامبر و امام خود گوش نمی دهید؟!.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ ۚ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ ۚ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چيست كه چون به شما گويند كه براى جنگ در راه خدا بسيج شويد. گويى به زمين مى‌چسبيد؟ آيا به جاى زندگى اخروى به زندگى دنيا راضى شده‌ايد؟ متاع اين دنيا در برابر متاع آخرت جز اندكى هيچ نيست.
منبع: سوره توبه آیه 38
امیدواریم همچنان که از خداوند منّان ظهور حضرتش را می خواهیم. به ما لیاقت فرمانبرداری را نیز بدهد. و خستگی ها را از تن ما با اطاعت از امر ولی بیرون کند.
تهیه شده در واحد تولید محتوای موسسه قرآن و نهج البلاغه
شما می توانید برای دریافت مطالب جدید در کانال معارف قرآن و نهج البلاغه موسسه در پیام رسان های ایتا و تلگرام به نشانی زیر عضو شوید
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
برچسب ها:
تصرف مصر
غربت امیرمومنان
شهادت محمد ابن ابی بکر
شهادت مالک اشتر
اطاعت از امر
خطابه امام علی در کوفه
اردوگاه نخیله
جنگ صفین
خوارج و جنگ نهروان
عمروعاص
معاویه
نهج البلاغه خوانی
تصرف مصر و غربت امیرمومنان در کوفه
غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه. غربت امیرمومنان در کوفه
