حکمت15_ هرگرفتاری مستحق سرزنش نیست
و قال(ع): مَا کُلُّ مَفْتُونٍ یُعَاتَبُ
واژگان مهم:
مَفْتُون: گرفتار فتنه و بلا
یُعَاتَبُ: سرزنش و توبیخ میشود
ترجمه:
هر گرفتار فتنه و بلایی را نباید سرزنش کرد.
چکیده مفاهیم
اگر چه گرفتار شدن در فتنه و بلایا یا فریب خوردن، امر مطلوب و شایستهای نیست، اما هرشخص گرفتار یا فریب خوردهای را هم نمیتوان سرزنش کرد؛ زیرا چه بسا خود فرد در گرفتار شدن به این وضعیت بیتقصیر باشد.
نکتــــــه‌ها
1. زمینه صدور این حکمت: ابن ابی الحدید ذیل این حکمت مینویسد: وقتی امام علی(ع) قصد جنگ با اصحاب جمل داشت، برخی چون سعد ابی وقاص، عبد الله بن عمر عذر آورده و از یاری حضرت سرباز زدند. آن حضرت این جمله را بر زبان آورد: «هر فتنهزدهای عقاب و سرزنش نمیشود.»
دکتر شهیدی گوید: وقتی امام(ع) از ایشان پرسید چرا آماده جهاد نمیشوید، گفتند: «از اینکه مسلمانی را بکشیم، ناراحتیم!» امام(ع) فرمود: «آیا بر بیعت من وفادارید؟» گفتند: «آری» امام(ع) فرمود: «به خانههایتان بروید.» و سپس این کلام را زمزمه کرد.
2. در مورد مفهوم این حکمت سه دیدگاه وجود دارد:
الف) ممکن است مقصود امام(ع) این باشد که کار شما اشکالی ندارد و عتاب و ملامتی متوجه شما نیست و آن حضرت با بیان این جمله میخواسته عذر آن ها را بیان فرماید.
ب) ممکن است منظور امام(ع) این باشد که شما قابلیت اصلاح ندارید، پس سرزنش نمیشوید؛ زیرا ملامت و سرزنش اصلاً اثری بر شما ندارد.
ج) ممکن است منظور حضرت(ع) این باشد، که اگر کسی همانند من گرفتار فتنه شود نباید ملامت شود (یعنی جمله به ظاهر خبری است؛ ولی معنای انشایی دارد)؛ پس برمن و همراهان من اعتراض وارد نیست که چرا میجنگیم و داخل فتنه شدهایم و چرا مسلمان را میکشیم، بلکه کسی باید ملامت شود که این فتنه را پدید آورده و از آن استقبال میکند.
پیـــــــام‌ها
مفتون، یعنی کسی که در فتنهای گرفتار آمده است یا در امر دین یا دنیا دچار لغزش و یا آسیبی شده است. مفتون در صورتی مستحق سرزنش یا عقوبت است که با آگاهی از علل واسباب شناخته شده و به اختیار و انتخاب خویش در دام فتنه گرفتار آید.
بنابراین نباید هر گرفتار فتنه و فریب خوردهای را سرزنش کنیم. ابتدا باید شرایط را به درستی تحلیل کنیم و تنها در صورتی که روشن شد که فرد با انتخابهای نادرست و رفتارهای ناسالم خویش، خود را به هلاکت و تباهی انداخته است، سزاوار ملامت است.
لطـــــــــــــــائف
هر آن کس کو گرفتار بلایی است نکوهش کردن از آن کس روانیست.
خودآزمایی
1. زمینه صدور این حکمت را بیان کنید؟
2. سه احتمال و دیدگاه در مورد این حکمت وجود دارد، دو مورد را بنویسید؟
3. مفتون به چه کسی گفته می شود و در چه صورتی مستحق عقاب است؟
صفحه اصلی – موسسه قرآن و نهج البلاغه
کانال جامع دو نور در ایتا:
https://eitaa.com/twonoor
کانال جامع دو نور در تلگرام:
https://t.me/twonoor
